Η "αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου"

Ας αφήσω τις προσωπικές ιδεολογικές μου προτιμήσεις. Το Σύνταγμά μας, πριν την αναθεώρησή του το 2001, έγραφε, στο άρθρο 25: "Τα δικαιώματα του ατόμου, ως ανθρώπου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου, τελούν υπό την εγγύηση του κράτους". Αυτή η διάταξη έδινε κάποιες γραμμές για την ερμηνεία της εννοίας της "αξίας του ανθρώπου", την οποία οφείλει να προστατεύει και να σέβεται η Πολιτεία. Μας έλεγε, δηλαδή, ότι το κράτος δεν προστατεύει απλώς, αλλά εγγυάται τα ατομικά δικαιώματα - μια κατεύθυνση, δηλαδή, αρκετά φιλελεύθερη.

Τι όμως ήλθε να προσθέσει ο δαιμόνιος Βενιζέλος το 2001; Άλλαξε ελαφρώς τη διατύπωση, η οποία πλέον ανέφερε: "Τα δικαιώματα του ατόμου ως ανθρώπου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου και η αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου τελούν υπό την εγγύηση του κράτους". Δηλαδή στην εξίσωση προστίθεται και η "αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου". Και, όσο σαφή είναι τα ατομικά δικαιώματα (καθώς το Σύνταγμα τα απαριθμεί στα προηγούμενα άρθρα του), τόσο ασαφής είναι η έννοια του "κοινωνικού κράτους δικαίου".

Φυσικά, όταν μια νομική διάταξη είναι ασαφής, ειδικά σε ζήτημα προστασίας από το κράτος, το ίδιο το κράτος είναι που κρατά το μαχαίρι, αλλά και το πεπόνι. Ποιος θα ορίσει ότι μια διάταξη, η οποία θίγει κάποιο ατομικό δικαίωμα (κυρίως σχετιζόμενο με την ιδιοκτησία) δεν γίνεται στα πλαίσια του κοινωνικού κράτους δικαίου; Μα, φυσικά, η εκτελεστική εξουσία, δηλαδή το κράτος. Και η κρίση του αυτή δε θα υπάγεται εύκολα σε δικαστικό έλεγχο, καθώς θα είναι πολιτική επιλογή η πρόταξη του ατομικού δικαιώματος ή του αποτελέσματος που θα συνάδει με την "αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου".

Και, αν κάποιος αμφισβητήσει τη σκοπιμότητα της διατάξεως αυτής, θα του πουν: "Μα, καλά, δε θέλεις νάχουμε κοινωνικό κράτος δικαίου; Είναι δυνατόν;" - και, όπως συμβαίνει σε όλες τις συνθηματολογικές έννοιες, η ερώτηση αυτή δεν θα μπορεί να απαντηθεί σύντομα, πριν, δηλαδή, ξεκαθαρίσουμε τι εννοούμε ως "κοινωνικό κράτος δικαίου". Σε κάθε περίπτωση, όμως, είναι σαφής η υποχώρηση της εγγυήσεως των ατομικών δικαιωμάτων (που προϋπήρχε) με την υιοθέτηση και αυτής της αρχής, καθώς εξισώθηκαν τα δικαιώματα του ατόμου (και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου) με τη δυνατότητα του κράτους να επεμβαίνει στη ζωή μας, την κοινωνία μας και τις αποφάσεις μας. Η δυνατότητα αυτή, πλέον, τελεί υπό την εγγύηση του κράτους.