50 χρόνια προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση ...

... η οποία φαίνεται όλο και πιο μακρινή.

Η ιδέα της σταδιακής ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ξεκίνησε λίγο μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ήταν πολύ σημαντική η στιγμή, κατά την οποία δύο "προαιώνιοι" εχθροί, η Γαλλία και η (τότε Δυτική) Γερμανία συμφώνησαν, το 1951, να ιδρύσουν την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα μαζί με την Ιταλία και τις χώρες της Μπενελούξ και να θέσουν υπό κοινό έλεγχο την παραγωγή και κυκλοφορία του άνθρακα και του χάλυβα, των δύο πρώτων υλών που σχετίζονταν, περισσότερο από οποιεσδήποτε άλλες, με τον πόλεμο. Αυτό ήταν το πρώτο βήμα σε μια διαδικασία, η οποία θα οδηγούσε στις "Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης". Το επόμενο τεράστιο βήμα έγινε με την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης σαν σήμερα, το 1957.

Από τότε μέχρι σήμερα οι εξελίξεις είναι πολλές και σημαντικές. Τα έξι αρχικά κράτη-μέλη έχουν γίνει 27 και η συνεργασία έχει διευρυνθεί σε πάρα πολλούς τομείς, στο σημείο που να υπάρχει κοινό νόμισμα για σχεδόν τα μισά από τα κράτη που μετέχουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση (το σύγχρονο φορέα της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης), να γίνεται σοβαρή προσπάθεια για την άσκηση κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολλές από τις αποφάσεις, που έχουν άμεση επίδραση στην καθημερινότητα των κατοίκων των κρατών αυτών να λαμβάνονται σε υπερεθνικό επίπεδο, από τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη, Συνθήκη του Μάαστριχτ/ του Άμστερνταμ/ της Νίκαιας, οι σημαντικότερες τροποποιήσεις των συνθηκών με επανοριοθέτηση των στόχων της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και διεύρυνση των αρμοδιοτήτων των κοινοτικών οργάνων. Συνθήκη για το Σχέδιο Συντάγματος για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η αποτυχημένη προσπάθεια μιας ακόμη υπέρβασης της σημερινής κατάστασης προς την κοινή ευρωπαϊκή πορεία.

Παρ' όλες αυτές τις αλλαγές, όμως, κάπου ο δρόμος έχει χαθεί - έχει ξεφύγει από την ευθεία πορεία και είναι αμφίβολο πλέον εάν και η γενική του κατεύθυνση είναι προς την ολοκλήρωση. Οι τεράστιες πρόσφατες διευρύνσεις έχουν προσθέσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέλη, τα οποία έχουν εντελώς διαφορετικό όραμα για την Ευρώπη που επιθυμούν. Η εμβάθυνση των ευρωπαϊκών θεσμών δεν έχει προχωρήσει στο βάθος εκείνο, που θα επέτρεπε μετ' ασφαλείας την παραδοχή νέων κρατών στην ευρωπαϊκή οικογένεια χωρίς αλλοίωση των βασικών κοινών στόχων - έτσι, η εισδοχή νέων μελών, παρά τις φρέσκιες ιδέες που έφερε σε μεγάλο βαθμό (λ.χ. η οικονομική ανάπτυξη της Εσθονίας θα μπορούσε να διδάξει πολλά στους γραφειοκράτες των Βρυξελλών), μπορεί τελικά να πάει την ουσιαστική ολοκλήρωση πολλά χρόνια πίσω, ίσως και να την ανατρέψει.

Πέρα από αυτό, τουλάχιστον στην Ελλάδα παρατηρούμε ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση αντιμετωπίζεται με καχυποψία. Οι Έλληνες δεν νοιώθουμε περισσότερο "Ευρωπαίοι", μέλη μιας μεγάλης οικογένειας, όσο προχωρά ο καιρός - αντιθέτως, δυσανασχετούμε με τα μέτρα που καλούμεθα να λάβουμε, ως κράτος, για να εναρμονισθούμε με το κοινοτικό δίκαιο και να ανταποκριθούμε στις υποχρεώσεις που έχουμε αναλάβει ως μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι Βρυξέλλες είναι ο "κακός μπαμπούλας", οι πολιτικοί μας λένε:"Ξέρετε, δεν θα θέλαμε να λάβουμε το τάδε (κατά κανόνα ουσιαστικό, εξυγιαντικό κι εν τέλει επωφελές για την οικονομία μας) μέτρο, αλλά μας το επιβάλλουν οι Βρυξέλλες." Τα μέλη της Επιτροπής που μας επεσήμαιναν την παραβίαση του κοινοτικού δικαίου, η οποία γινόταν με τη θέσπιση της νομοθεσίας περί "βασικού μετόχου" παρουσιάζονταν, λίγο έως πολύ, ως "υπαλληλίσκοι" που δεν είχαν καμμία δουλειά να κάνουν υποδείξεις σ' ένα κυρίαρχο κράτος, όπως το δικό μας.

Με μια τέτοια νοοτροπία στην Ελλάδα (κι ενδεχομένως και σ' άλλα κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ενώσεως), με την ανομοιογένεια που χαρακτηρίζει όλο και περισσότερο την αντιμετώπιση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης από τα επιμέρους κράτη, λέτε να πηγαίνουμε μπρος (προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση) ή πίσω;