"Το Ασφαλιστικό Σύστημα και η σύγκρουση των γενεών" - παρουσίαση των θέσεων της Φιλελεύθερης Συμμαχίας στη Θεσσαλονίκη

(αναδημοσίευση από τη Συμμαχία των Dalton)

Η παρουσίαση των θέσεων της Φιλελεύθερης Συμμαχίας για το ασφαλιστικό σύστημα θα γίνει από υποψηφίους βουλευτές και στελέχη της στο Ξενοδοχείο "Ηλέκτρα Παλάς" στη Θεσσαλονίκη (Πλ. Αριστοτέλους και Μητροπόλεως) - Αίθουσα "Μακεδονία ΙΙ" - το Σάββατο, 1 Σεπτεμβρίου 2007, 11.00 π.μ.

Η Φιλελεύθερη Συμμαχία είναι το μόνο πολιτικό κόμμα που προτείνει τη μετάβαση σε κεφαλαιοποιητικό - ανταποδοτικό ασφαλιστικό σύστημα, ώστε να λυθεί το σοβαρότερο μεσοπρόθεσμο οικονομικό πρόβλημα της οικονομίας μας. Όσοι συνειδητοποιούν το μέγεθος του προβλήματος, αλλά και αντιλαμβάνονται τα αδιέξοδα της σημερινής λογικής και τις διεξόδους που προσφέρει το κεφαλαιοποιητικό σύστημα το υιοθετούν. Τα κόμματα εξουσίας επιμένουν να στρουθοκαμηλίζουν. Εάν θέλετε να ακούσετε και να συζητήσετε τις ξεκάθαρες προτάσεις της Φιλελεύθερης Συμμαχίας, θα χαρούμε να σας δούμε και να ακούσουμε τη γνώμη σας το Σάββατο που μας έρχεται.

Οι Daltons της Φιλελεύθερης Συμμαχίας

Από σήμερα θα μπορείτε να διαβάζετε απόψεις και σχολιασμούς μελών της Φιλελεύθερης Συμμαχίας στο blog της Συμμαχίας των Daltons. Ο γράφων είναι ένας από τους τέσσερις κακούς αδελφούς. Καλή ανάγνωση!

Ο Γιώργος Αυτιάς, οι τρίτεκνοι και η διαμόρφωση της πολιτικής κατά την πρωινή τηλεοπτική ζώνη

Οι εξαγγελίες της κυβέρνησης, οι οποίες έλαβαν τη μορφή κατατεθειμένων νομοσχεδίων στη Βουλή που διαλύθηκε πρόωρα, έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: μοιράζουν χρήμα. Πολύ χρήμα. Χρήμα που προέρχεται από το δημόσιο ταμείο, το οποίο πηγαίνει σε κατηγορίες ανθρώπων, οι οποίοι το "δικαιούνται" (εξαιρώ την έναρξη μεταβίβασης έστω και μέρους της συντάξεως δημοσίου υπαλλήλου που πέθανε στη σύζυγό του, όταν και η ίδια είναι συνταξιούχος του Δημοσίου - πρόκειται για μεγάλη αδικία, η οποία κάπως επανορθώνεται).

Γιατί το "δικαιούνται" όμως; Κανείς δεν το εξετάζει αυτό. Στην περίπτωση των συντάξεων του δημοσίου που μόλις ανέφερα, το δικαιούνται οι οικογένειες, από τις οποίες γινόταν διπλές κρατήσεις για σύνταξη, αλλά κατέληγαν μόνο με μια σύνταξη. Οι υπόλοιποι; Από πού κι ως πού κάποιος, ο οποίος αποφασίζει να κάνει τρίτο παιδί (και το ίδιο ισχύει και για το τέταρτο κ.λπ.) να δικαιούται παροχές από το κράτος; Οι παρουσιαστές, όπως ο κ. Αυτιάς ή ο κ. Παπαδάκης, κόπτονται για την αδικία που υφίστανται οι "χαμηλοσυνταξιούχοι" - δεν μνημονεύουν, όμως, ότι οι άνθρωποι αυτοί κατέβαλαν ελάχιστες εισφορές στο ασφαλιστικό σύστημα. Επίσης κόπτονται για τη διατήρηση του δικαιώματος γυναικών που έχουν ανήλικα τέκνα να βγαίνουν στη σύνταξη από τα 50 τους - και να λαμβάνουν πλήρη σύνταξη! (με δικαστικές αποφάσεις, ήδη από το 1993, και οι άνδρες δικαιούνται να ζητήσουν το ίδιο) - δηλαδή να δίνει κάποιος εισφορές για 20 χρόνια και να λαμβάνει σύνταξη, η οποία να μπορεί να μεταβιβάζεται και σε επόμενες γενεές, και να διαρκεί συνολικά 50 χρόνια. Το "δικαιούνται", σύμφωνα με τους παρουσιαστές των πρωινών εκπομπών (αρωγός των οποίων είναι και ο Επίκουρος Καθηγητής Εργασιακών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο - και όχι Καθηγητής Εργατικού Δικαίου σε κάποια Νομική Σχολή - κ. Αλέξιος Μητρόπουλος, νομικός σύμβουλος της ΓΣΕΕ και τέως μέλος του ΔΗΚΚΙ). Όπως και δικαιούνται να βγαίνουν στη σύνταξη όσοι κλείνουν τα 50 σε νομούς με υψηλή ανεργία!

Προσοχή - δεν εννοώ ότι πρέπει να καταργηθεί η έννοια του κράτους ως διχτυού ασφαλείας, το οποίο να ενισχύει όσους, για λόγους ανεξάρτητους από τη θέλησή τους, δεν είναι εις θέσιν να εργασθούν ή να παραγάγουν πλούτο. Αλλά δεν μπορεί να λειτουργήσει μια κοινωνία, όταν κάποια μέλη της ζουν εις βάρος των άλλων, όταν εκμεταλλεύονται τις ψηφοθηρικές ευαισθησίες ενός κόμματος εξουσίας και επιτυγχάνουν να λαμβάνουν επιμίσθια της αδιαφορίας που έδειχναν στο παρελθόν. Πείτε σε έναν επαγγελματία, που δίνει 500 και πλέον ευρώ το δίμηνο στο ΤΕΒΕ (και που, αν έχει οικονομική στενότητα και δεν μπορεί να καλύψει τις εισφορές του, πάει και φυλακή), ότι θα παίρνει σύνταξη λίγο ανώτερη από κάποιον που δεν έδινε καμμία εισφορά ή που εργάσθηκε πολύ λιγότερα χρόνια από τον ίδιο. Υπάρχει κανείς που να θεωρεί ως έκφραση της κοινωνικής αλληλεγγύης μέτρα, τα οποία δρουν ως αντικίνητρο στην εργασία, την παραγωγικότητα, τη συμμετοχή στην οικονομική δραστηριότητα; Ακόμη και κάποιος που θεωρεί τον εαυτό του σοσιαλιστή μπορεί να αποδέχεται ότι το κοινό καλό εξυπηρετείται καλύτερα όταν συμπεριφέρονται το ίδιο σε κάποιον που εργάζεται και σε κάποιον που αδιαφορεί; Το κοινό καλό εμπεριέχει την εξασφάλιση και των αδιαφόρων; Ή η ανάγκη για κοινωνική συνοχή μεταφράζεται σε αναδιανομή των εισφορών αυτών που εργάζονται, μέσω των συντάξεων, και σ' αυτούς που δεν εργάσθηκαν το ίδιο;

Κι όμως, αυτό είναι το αίτημα που προβάλλεται από τις πρωινές εκπομπές. Αν κάποιος "δικαιούται" μια παροχή, κατά τις εκπομπές αυτές, δεν εξαρτάται από την προτέρα συμπεριφορά του και τη συνεισφορά του στην οργανωμένη κοινωνία, από την οποία προσδοκά τις παροχές αυτές, αλλά από το πόσο πειστικά μπορεί να παραστήσει τον αναξιοπαθούντα.

Το παρόν κείμενο ας θεωρηθεί κείμενο γκρίνιας (και μάλιστα "ατάκτως ερριμένης") κι ας με συγχωρούν οι αναγνώστες. Όσο προχωρούμε προς τις εκλογές, θα συζητούμε στην ιστοσελίδα αυτή θετικά τι μέτρα μπορεί να λάβει το κράτος, προς ποια κατεύθυνση πρέπει να είναι αυτά, πώς θα μπορεί να εξασφαλίζει κατά το μέγιστο δυνατό βαθμό ότι οι παροχές του αξιοποιούνται από αυτούς, προς τους οποίους απευθύνονται, αλλά κυρίως για τους τομείς, από τους οποίους το κράτος πρέπει να απεμπλακεί - γιατί μόνον έτσι θα μπορέσει να απελευθερώσει υγιείς δημιουργικές δυνάμεις που υπάρχουν, και μάλιστα όχι μόνο στην οικονομία, αλλά και σε πολλούς άλλους τομείς: στην εκπαίδευση, στην τέχνη, την τεχνολογία κ.λπ.

Ο Πρωθυπουργός και η εθνική ομοψυχία

Στην απίθανη διπλή αιτιολογία για τις πρόωρες εκλογές (προϋπολογισμός και αποφυγή πολιτικής οξύτητας) διακρίνουμε μιαν όψιμη αγάπη του Πρωθυπουργού για την εθνική ομοψυχία. Δεν θα ακολουθήσει, λέει, το ΠΑ.ΣΟ.Κ. (και, πιστεύω, εννοεί και την υπόλοιπη αντιπολίτευση) στο δρόμο της πόλωσης και της οξύτητας. Δηλαδή η κριτική για τις ψηφοθηρικές πρακτικές της κυβερνήσεώς του, επειδή είναι οξεία, πρέπει, κατά τον ίδιο, να αποφεύγεται. Ο ίδιος, φυσικά, είναι υπόδειγμα πολιτικής αυτοσυγκράτησης, ειδικά όσο βρισκόταν στην αντιπολίτευση ("αρχιερέας της διαπλοκής" ο πολύ ελαφρύς χαρακτηρισμός που απέδωσε στον κ. Κ. Σημίτη).

Η παρούσα κυβέρνηση απετέλεσε, σε πολλά θέματα, κακέκτυπο του παπανδρεϊκού κράτους- είναι χαρακτηριστικό ότι, στις δικαιολογημένες αντιδράσεις για τη βουλευτική υποψηφιότητα του Αρχηγού του Γ.Ε.ΕΘ.Α., η απάντηση εκ μέρους της κυβερνήσεως δεν ήταν παρά υπενθύμιση του φαινομένου Λυμπέρη: επαναφορά από την αποστρατεία και τοποθέτηση ως Αρχηγου Γ.Ε.ΕΘ.Α. μέλους της Κ.Ε. του ΠΑ.ΣΟ.Κ. (το ρόλο του Ναυάρχου Λυμπέρη στα Ίμια τον θυμόμαστε καλά, νομίζω) από την κυβέρνηση Παπανδρέου το 1994 ή 1995. Που σημαίνει ότι: αφού έγινε το 1994 (ενν. η εμπλοκή ανωτάτου στελέχους των Ενόπλων Δυνάμεων στην κομματική πολιτική) από τη δική σας κυβέρνηση, δικαιολογούμαστε να το κάνουμε κι εμείς. Και μη διανοηθείτε να οξύνετε τα πνεύματα φέρνοντας αντιρρήσεις.

Η αγάπη και η τόλμη του Πρωθυπουργού

Είναι πλέον γνωστές οι ευχαριστίες του Αρχιεπισκόπου κ.κ. Χριστόδουλου προς τον Πρωθυπουργό, επειδή ξεπέρασε το μέτρο της αγάπης και φρόντισε ιδιαιτέρως γι' αυτόν, παρέχοντάς του το πρωθυπουργικό αεροσκάφος και καλύπτοντας τα νοσήλειά του, καθώς και τη διαμονή του (όπως και αυτήν της συνοδείας του) στις Η.Π.Α.

Ο Πρωθυπουργός, λοιπόν, επέδειξε αγάπη. Αγάπη που δεν του στοίχισε τίποτε - η κάλυψη των εξόδων αυτών δεν γίνεται από την προσωπική του περιουσία, αλλά από τα χρήματα των φορολογουμένων. Έτσι έδειξε την αγάπη του και στους εργαζομένους των φωσφορικών λιπασμάτων, που θα τους καταβάλλει μισθούς (και ασφαλιστικές εισφορές) για τα επόμενα 6 έτη χωρίς να εργάζονται, το ίδιο και με τους εργαζομένους στην κλωστοϋφαντουργία στη Νάουσα, που βγήκαν στη σύνταξη στα 50, το ίδιο και στους υπαλλήλους του ΟΤΕ, στους οποίους καταβλήθηκαν ποσά που οι υπόλοιποι ούτε ονειρευόμαστε ως παροχή από τον εργοδότη μας, μόνο και μόνο για να δεχθούν να βγουν στη σύνταξη πρόωρα. Έτσι θέλει να δείξει και αγάπη στους αγροφύλακες κι εγώ δεν ξέρω πού αλλού.

Μπορεί να παραβλεφθεί ο ψηφοθηρικός σκοπός των παροχών αυτών; Όποιος είδε τις δηλώσεις του Αρχιεπισκόπου ίσως να παρατήρησε το συνοφρυωμένο βλέμμα του κ. Καρατζαφέρη, ο οποίος βλέπει να χάνει πολύ μεγάλο μέρος των "εκκλησιαστικών" ψήφων προς όφελος του κυβερνώντος κόμματος. Ή, αλλιώς, η κυβέρνηση μας φόρτωσε τα έξοδα της νοσηλείας του Αρχιεπισκόπου και της διαμονής αυτού και της συνοδείας του για να αποδυναμώσει ένα αντίπαλο πολιτικό κόμμα (άλλο το γεγονός ότι δεν τρέφουμε και ιδιαίτερη συμπάθεια προς το κόμμα αυτό). Και αυτό αφού είχε ήδη, από το 2004, χορηγήσει φοροαπαλλαγές στην Εκκλησία της Ελλάδος, η οποία διαθέτει πολύ σημαντική περιουσία που μπορεί να αξιοποιήσει για τη νοσηλεία του Προκαθημένου της (χωρίς να παραβλέπουμε και τη δυνατότητα κάλυψης των νοσηλείων από τον ασφαλιστικό φορέα των ιερέων - νομίζω το Ταμείον Ασφαλίσεως Κληρικών Ελλάδος).

Αλλά ξέχασα: έκανε και μια προσωπική θυσία ο Πρωθυπουργός - έδωσε στον Αρχιεπίσκοπο το φυλακτό του, ρισκάροντας με την παράτολμη αυτή κίνηση την έκβαση των εκλογών! Εκτός κι εάν το φυλακτό, ενισχυμένο από την ευλογία του Αρχιεπισκόπου (φυλακτό = αρχαίο Χριστιανικό σύμβολο, αποκομμένο από προ-χριστιανικες ανιμιστικές και παγανιστικές παραδόσεις), μπορεί να δράσει υπερατλαντικά για να βοηθήσει τη Δεξιά του Κυρίου.

ΥΓ. Για διαφόρους λόγους δεν μπορώ να πω ότι συμπαθώ τον Αρχιεπίσκοπο - τουναντίον. Ωστόσο, επειδή σέβομαι ότι περνά δοκιμασία δύσκολη, δεν γράφω όσα θάθελα για την απροκάλυπτη υποστήριξη εκ μέρους του του κυβερνώντος κόμματος - του εύχομαι, σε ανθρώπινο επίπεδο, ολόψυχα και ειλικρινά να τα καταφέρει και να επιστρέψει στην Ελλάδα υγιής. Εδώ θάμαστε και τότε.

"Ελευθερία της έκφρασης: υπάρχουν όρια;" - Εκδήλωση της Φιλελεύθερης Συμμαχίας στη Θεσσαλονίκη

Η "Φιλελεύθερη Συμμαχία" οργανώνει στη Θεσσαλονίκη ανοικτή εκδήλωση - συζήτηση με θέμα: "Ελευθερία της έκφρασης: υπάρχουν όρια;". Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στο ξενοδοχείο "Ηλέκτρα Παλάς" (οδός Μητροπόλεως - Πλατεία Αριστοτέλους) τη Δευτέρα, 25 Ιουνίου 2007, και ώρα 19.00.

Επαγγελματικός - ερασιτεχνικός αθλητισμός, ερώτημα 1ο.

Ένα ακόμη τραγικό περιστατικό, το οποίο δυστυχώς οδήγησε στο θάνατο ενός ανθρώπου, συνέβη την περασμένη εβδομάδα. Με αφορμή τη σύγκρουση οργανωμένων (σύμφωνα με το ρεπορτάζ) οπαδών άρχισαν οι αναλύσεις και αναζητήθηκαν οι υπεύθυνοι για τη σημερινή κακή κατάσταση στον αθλητισμό.

Προσωπικά αμφιβάλλω εάν η σύγκρουση της περασμένης εβδομάδας μπορεί να αποδοθεί στην κατάσταση του αθλητισμού ή εάν περισσότερο αντανακλά άλλα, δυσάρεστα κοινωνικά φαινόμενα. Πάντως ένα από τα ζητήματα που άνοιξαν είναι και η ανάμειξη ερασιτεχνικού κι επαγγελματικού αθλητισμού. Με το παρόν post θα ανοίξω, ελπίζω και με συμμετοχή δική σας, μια συζήτηση για τη μορφή του αθλητισμού, εάν και κατά πόσον δικαιολογείται να είναι υπό την επίβλεψη του κράτους, εάν θα πρέπει να διαχωρισθεί ο ερασιτεχνικός από τον επαγγελματικό αθλητισμό, πόσο ένας τέτοιος διαχωρισμός μπορεί να επηρεάσει τα φαινόμενα βίας στους αθλητικούς χώρους κ.λπ.

Αρχίζω με ένα βασικό ερώτημα: πρέπει να αντιμετωπίζουμε τον αθλητισμό αποκλειστικά σύμφωνα με το αρχαίο ρητό "νους υγιής εν σώματι υγιεί", δηλαδή την προσπάθεια για πνευματική ανύψωση μέσω της σωματικής ασκήσεως, ή και ως θέαμα, το οποίο προκαλεί πάθη (με την καλή και κακή έννοια), αλλά και συνάμα αποτελεί διασκέδαση, έναντι της οποίας μπορεί να ζητηθεί αντίτιμο; Υπάρχει έδαφος συνύπαρξης και παράλληλης λειτουργίας και των δύο αντιλήψεων;

Ξεκαθαρίζω, εν συντομία, την προσωπική μου θέση: ο αθλητισμός μπορεί να αξιοποιηθεί και με τους δύο τρόπους - μπορώ να στέλνω το παιδί μου να γυμνάζεται, ώστε να αναπτυχθεί καλύτερα σωματικά, να διδαχθεί την άμιλλα, να αναπτύξει σωματικά προσόντα και πνευματικές αρετές. Παράλληλα, δέχομαι να πληρώσω εισιτήριο (σε λογική τιμή), για να παρακολουθήσω ένα ποδοσφαιρικό παιχνίδι ανάμεσα σε ομάδες, που παίζουν ποδόσφαιρο κατά τρόπο που μου αρέσει (το ίδιο ισχύει και για τα άλλα αθλήματα). Αποδέχομαι, αντίστοιχα, τη δυνατότητα όσοι συμβάλλουν σ' αυτό το θέαμα, να αμείβονται αναλόγως. Δεν βλέπω γιατί το ένα να αποκλείει το άλλο.

Ωστόσο, πιστεύω ότι πρέπει να είναι ξεκάθαρο πότε έχουμε τη μία μορφή αθλητισμού (την ερασιτεχνική, την, ας την πούμε, "καθαρή"), και πότε την άλλη, τον αθλητισμό-θέαμα. Και οπωσδήποτε ότι η δεύτερη είναι διαδικασία καθαρά επιχειρηματική, όπως (θα έπρεπε να αντιμετωπίζεται) η παράσταση από ένα επαγγελματικό θεατρικό θίασο ή από ένα μουσικό σύνολο. Και, ενώ στον ερασιτεχνικό αθλητισμό, εφ' όσον του προσδίδουμε και παιδαγωγική αξία, να μπορεί να δικαιολογηθεί, υπό κάποιες συνθήκες, η κρατική παρέμβαση, στον επαγγελματικό το κράτος πρέπει να μένει εντελώς απ' έξω. Οι παρενέργειες της κρατικής παρέμβασης στον επαγγελματικό αθλητισμό είναι αντικείμενο για το επόμενο post. Μέχρι τότε, περιμένω τις δικές σας απόψεις για το γενικό ερώτημα.

Διάλογος στο ΠΑ.ΣΟ.Κ.

Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. έχει ανεβάσει ειδική ιστοσελίδα διαλόγου για το πρόγραμμά του. Αξίζει, νομίζω, τον κόπο να δείτε όχι μόνο το πρόγραμμα καθ' εαυτό, αλλά και τα σχόλια των περισσοτέρων επισκεπτών (οπαδών, ως επί το πλείστον, του ΠΑ.ΣΟ.Κ.), ώστε να πάρετε μια ιδέα για τη νοοτροπία τους και τον τρόπο σκέψεώς τους. Φοβάμαι ότι οι περισσότεροι διακατέχονται από τα κλασσικά προστατευτικά σύνδρομα και τη ρηχή και γενικόλογη ανάλυση που οδηγεί σ' αυτό που έχει, προσφυώς, αποκληθεί απόπειρα για shortcuts to utopia, δηλαδή λύσεις κρατικού παρεμβατισμού που θα οδηγήσουν (σχεδόν αυτομάτως) στη "δίκαιη κοινωνία". Μερικές διακηρύξεις φθάνουν στο επίπεδο του στρουθοκαμηλισμού, ιδίως οι σχετικές με την κοινωνική ασφάλιση, θέμα το οποίο ενδιαφέρει ιδιαιτέρως, και για το οποίο θα κάνουμε ειδική μνεία.

Oλίγη εξωτερική πολιτική

Η ιδρυτική διακήρυξη της "Φιλελεύθερης Συμμαχίας" αναφέρει, μεταξύ άλλων, τα εξής:

Υποστηρίζουμε τη διεθνή ειρήνη και συνεργασία. Ταυτόχρονα όμως, η διεθνής δημοκρατική κοινότητα δεν μπορεί και δεν πρέπει να μένει απαθής σε γενοκτονίες και άλλες κραυγαλέες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που υφίστανται οι λαοί του τρίτου κόσμου. Στο πλαίσιο της διεθνούς νομιμότητας οι ανθρωπιστικές επεμβάσεις, όταν είναι αναγκαίες, δεν θα πρέπει να θεωρούνται κατάργηση της εθνικής κυριαρχίας, αλλά αποκατάστασή της προς όφελος των ανθρώπων που υποφέρουν. Έτσι, ένα κράτος που παραβιάζει με αποτρόπαιες πράξεις τη συμβίωση των πολιτών του, δεν δικαιούται να προβάλλει την εθνική του κυριαρχία και η διεθνής κοινότητα έχει καθήκον να επέμβει για να διασώσει τους πολίτες που κινδυνεύουν με βάση το διεθνές δίκαιο και τους μηχανισμούς που αυτό προβλέπει. Για την ελευθερία και την ασφάλεια της Ευρώπης και για την ειρήνη στον κόσμο απαιτείται κοινή εξωτερική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε συνεργασία, στο πλαίσιο του ΟΗΕ, με τα μέλη της Ατλαντικής Συμμαχίας και ιδίως τις ΗΠΑ.

Κάποιοι φίλοι έχουν εκφράσει επιφυλάξεις για τις θέσεις αυτές - ειδικά αυτό το "ιδίως τις ΗΠΑ" δεν τους πολυάρεσε. Δεν σκοπεύω να παρουσιάσω τα επιχειρήματά τους στο αρχικό post, επειδή οι ίδιοι μπορούν να τα διατυπώσουν με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια και ενάργεια (και τους καλώ να το κάνουν!). Εσείς τι πιστεύετε;

50 χρόνια προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση ...

... η οποία φαίνεται όλο και πιο μακρινή.

Η ιδέα της σταδιακής ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ξεκίνησε λίγο μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ήταν πολύ σημαντική η στιγμή, κατά την οποία δύο "προαιώνιοι" εχθροί, η Γαλλία και η (τότε Δυτική) Γερμανία συμφώνησαν, το 1951, να ιδρύσουν την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα μαζί με την Ιταλία και τις χώρες της Μπενελούξ και να θέσουν υπό κοινό έλεγχο την παραγωγή και κυκλοφορία του άνθρακα και του χάλυβα, των δύο πρώτων υλών που σχετίζονταν, περισσότερο από οποιεσδήποτε άλλες, με τον πόλεμο. Αυτό ήταν το πρώτο βήμα σε μια διαδικασία, η οποία θα οδηγούσε στις "Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης". Το επόμενο τεράστιο βήμα έγινε με την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης σαν σήμερα, το 1957.

Από τότε μέχρι σήμερα οι εξελίξεις είναι πολλές και σημαντικές. Τα έξι αρχικά κράτη-μέλη έχουν γίνει 27 και η συνεργασία έχει διευρυνθεί σε πάρα πολλούς τομείς, στο σημείο που να υπάρχει κοινό νόμισμα για σχεδόν τα μισά από τα κράτη που μετέχουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση (το σύγχρονο φορέα της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης), να γίνεται σοβαρή προσπάθεια για την άσκηση κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολλές από τις αποφάσεις, που έχουν άμεση επίδραση στην καθημερινότητα των κατοίκων των κρατών αυτών να λαμβάνονται σε υπερεθνικό επίπεδο, από τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη, Συνθήκη του Μάαστριχτ/ του Άμστερνταμ/ της Νίκαιας, οι σημαντικότερες τροποποιήσεις των συνθηκών με επανοριοθέτηση των στόχων της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και διεύρυνση των αρμοδιοτήτων των κοινοτικών οργάνων. Συνθήκη για το Σχέδιο Συντάγματος για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η αποτυχημένη προσπάθεια μιας ακόμη υπέρβασης της σημερινής κατάστασης προς την κοινή ευρωπαϊκή πορεία.

Παρ' όλες αυτές τις αλλαγές, όμως, κάπου ο δρόμος έχει χαθεί - έχει ξεφύγει από την ευθεία πορεία και είναι αμφίβολο πλέον εάν και η γενική του κατεύθυνση είναι προς την ολοκλήρωση. Οι τεράστιες πρόσφατες διευρύνσεις έχουν προσθέσει στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέλη, τα οποία έχουν εντελώς διαφορετικό όραμα για την Ευρώπη που επιθυμούν. Η εμβάθυνση των ευρωπαϊκών θεσμών δεν έχει προχωρήσει στο βάθος εκείνο, που θα επέτρεπε μετ' ασφαλείας την παραδοχή νέων κρατών στην ευρωπαϊκή οικογένεια χωρίς αλλοίωση των βασικών κοινών στόχων - έτσι, η εισδοχή νέων μελών, παρά τις φρέσκιες ιδέες που έφερε σε μεγάλο βαθμό (λ.χ. η οικονομική ανάπτυξη της Εσθονίας θα μπορούσε να διδάξει πολλά στους γραφειοκράτες των Βρυξελλών), μπορεί τελικά να πάει την ουσιαστική ολοκλήρωση πολλά χρόνια πίσω, ίσως και να την ανατρέψει.

Πέρα από αυτό, τουλάχιστον στην Ελλάδα παρατηρούμε ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση αντιμετωπίζεται με καχυποψία. Οι Έλληνες δεν νοιώθουμε περισσότερο "Ευρωπαίοι", μέλη μιας μεγάλης οικογένειας, όσο προχωρά ο καιρός - αντιθέτως, δυσανασχετούμε με τα μέτρα που καλούμεθα να λάβουμε, ως κράτος, για να εναρμονισθούμε με το κοινοτικό δίκαιο και να ανταποκριθούμε στις υποχρεώσεις που έχουμε αναλάβει ως μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι Βρυξέλλες είναι ο "κακός μπαμπούλας", οι πολιτικοί μας λένε:"Ξέρετε, δεν θα θέλαμε να λάβουμε το τάδε (κατά κανόνα ουσιαστικό, εξυγιαντικό κι εν τέλει επωφελές για την οικονομία μας) μέτρο, αλλά μας το επιβάλλουν οι Βρυξέλλες." Τα μέλη της Επιτροπής που μας επεσήμαιναν την παραβίαση του κοινοτικού δικαίου, η οποία γινόταν με τη θέσπιση της νομοθεσίας περί "βασικού μετόχου" παρουσιάζονταν, λίγο έως πολύ, ως "υπαλληλίσκοι" που δεν είχαν καμμία δουλειά να κάνουν υποδείξεις σ' ένα κυρίαρχο κράτος, όπως το δικό μας.

Με μια τέτοια νοοτροπία στην Ελλάδα (κι ενδεχομένως και σ' άλλα κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ενώσεως), με την ανομοιογένεια που χαρακτηρίζει όλο και περισσότερο την αντιμετώπιση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης από τα επιμέρους κράτη, λέτε να πηγαίνουμε μπρος (προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση) ή πίσω;

Η σύμβαση εξαρτημένης δουλείας ή γιατί ο εργοδότης είναι ισχυρότερος από τον εργαζόμενο

Το εργατικό δίκαιο, λένε κάποιοι από τους θεωρητικούς του, είναι μεροληπτικό δίκαιο (κάποιοι υποστηρίζουν ότι είναι και ταξικό δίκαιο, καθώς προέκυψε ως αποτέλεσμα ταξικών διεκδικήσεων), είναι το δίκαιο που προστατεύει τον εργαζόμενο και εξισορροπεί, μέσω της κρατικής παρεμβάσεως, τη δυσμενή θέση του έναντι του οικονομικώς ισχυρότερου εργοδότη. Επισημαίνεται από αυτή την άποψη ότι ο εργαζόμενος πρέπει να προστατευθεί, διότι, στα πλαίσια μιας σύμβασης εξαρτημένης εργασίας, θέτει την ίδια του την ύπαρξη, το σύνολο των παραγωγικών του δυνάμεων, στη διάθεση του εργοδότη του κατά τη διάρκεια του ωραρίου εργασίας.

Η θεώρηση αυτή, η οποία εξομοιώνει τον εργαζόμενο λίγο έως πολύ με σκλάβο, συχνά χρησιμοποείται, ώστε να δικαιολογηθούν συναισθηματικά κάποιες διατάξεις προστατευτικές για τους εργαζομένους. Παραβλέπει όμως πολλές παραμέτρους, οι οποίες έχουν, εκτός από συναισθηματική αξία, και σημασία στο πεδίο επιλογών "κοινωνικής" πολιτικής.

Με τη σύμβαση εξαρτημένης εργασίας ο εργαζόμενος αναλαμβάνει να παρέχει την εργασία του στα πλαίσια του ωραρίου που του καθορίζει ο εργοδότης, στον τόπο που του υποδεικνύει ο εργοδότης και σύμφωνα με τις οδηγίες του εργοδότη. Αυτό που παρουσιάζεται δυσμενώς ως "διάθεση όλων των παραγωγικών δυνάμεων" κατά τη διάρκεια του ωραρίου είναι, στην πραγματικότητα, η δέσμευση του εργαζομένου να εκτελεί τα καθήκοντα που αντιστοιχούν στη θέση εργασίας του (δηλαδή όχι ό,τι νάναι) με κάποια εξειδίκευση από τον εργοδότη του. Εάν ο εργαζόμενος αποδίδει 100% ή 80% των δυνατοτήτων του είναι κάτι που, στην πράξη, δύσκολα μπορεί να ελεγχθεί και, εν πάση περιπτώσει, δεν μπορεί να απολυθεί εύκολα, ακόμη κι αν αποδίδει στο 50% των δυνάμεών του.

Αλλά η βασική παράμετρος που παραλείπεται είναι ότι η υποχρέωση του εργαζομένου εξαντλείται στην παροχή της εργασίας του επί ορισμένη ώρα, δεν εξαρτάται (κατά κανόνα) ο μισθός του από την αποτελεσματικότητά του και δεν αναλαμβάνει το παραμικρό ρίσκο. Είτε πωληθούν τα προϊόντα του εργοστασίου όπου εργάζεται είτε όχι, ο εργαζόμενος θα εξακολουθήσει να έχει πλήρη την αξίωση του μισθού του έναντι του εργοδότη του. Ο εργοδότης έχει επιβαρυνθεί με τη διαδικασία, τις δαπάνες, αλλά κυρίως το ρίσκο που απαιτείται για να στηθεί η επιχείρηση, στην οποία απασχολείται ο εργαζόμενος, ο οποίος από την πλευρά του ξέρει ότι με την παρουσία του επί 8ωρο κάθε μέρα στη δουλειά αυτή αποκτά μισθολογική αξίωση. Είναι εύλογο (και, θα μπορούσε να πει κανείς, "κοινωνικά δίκαιο"), συνεπώς, η προσδοκία κέρδους του επιχειρηματία, για τους παραπάνω λόγους, να είναι σημαντικά μεγαλύτερη από τις μισθολογικές απολαβές του εργαζομένου. Μάλιστα, όσο περισσότερους εργαζομένους απασχολεί ένας εργοδότης, τόσο μεγαλύτερο ρίσκο αναλαμβάνει - ως εκ τούτου, δικαιολογείται και λειτουργικά ακόμη περισσότερο η εσόδευση από αυτόν μεγαλύτερων κερδών.

Κατά κανόνα, λοιπόν, οι εργοδότες είναι οικονομικά ισχυρότεροι από τους εργαζομένους. Η πολύ στρεβλή κρατούσα αντίληψη θεωρεί ότι, για το λόγο αυτό, οι εργοδότες έχουν το πάνω χέρι στις διαπραγματεύσεις για τους όρους της συμβάσεως εργασίας και, στην πραγματικότητα, κατορθώνουν να επιβάλλουν στους εργαζομένους τους όρους που οι ίδιοι θέλουν. Γι' αυτό, λέει, απαιτείται να επέμβει η Πολιτεία (πανταχού παρούσα και τα πάντα πληρούσα!) και με δεσμευτικές διατάξεις της ("αναγκαστικού δικαίου" τις ονομάζουν οι νομικοί) να ορίσει κάποιο ελάχιστο επίπεδο προστασίας των εργαζομένων και ένα minimum όρων εργασίας, κάτω από το οποίο (εις βάρος των εργαζομένων) δεν επιτρέπεται να πέσει η σύμβαση εργασίας. Όπως είναι φυσικό, αφού η αντίληψη είναι αρχήθεν εσφαλμένη, είναι προς τη λάθος κατεύθυνση και οι υιοθετούμενες λύσεις.

Στην πραγματικότητα, ο λόγος που ο εργοδότης υπερέχει (συνήθως) σε διαπραγματευτική δύναμη είναι ότι οι θέσεις εργασίας είναι λιγότερες από τους αναζητούντες εργασία. Ο εργαζόμενος που δέχεται τους όρους που του επιβάλλει ο εργοδότης του δεν το κάνει θαμπωμένος από τα πλούτη του εργοδότη, αλλά επειδή φοβάται ότι δε θα βρει αλλού δουλειά. Όπως μπορεί να διαπιστωθεί, λειτουργεί παρομοίως και το αντίστροφο παράδειγμα: οι εργαζόμενοι που έχουν σπάνιες ή πολύτιμες ειδικότητες και τα καταξιωμένα διευθυντικά στελέχη έχουν μερικές φορές ακόμη και το πάνω χέρι, σε σχέση με τους εργοδότες τους, κατά τον καθορισμό των όρων της συμβάσεως εργασίας. Μπορούν να προσβλέπουν σε άλλους εργοδότες, που θα τους παράσχουν ακόμη και καλύτερους όρους - στην περίπτωση των ειδικευμένων στελεχών, η προσφορά εργασίας μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερη και από τη ζήτηση εργασίας.

Έτσι, αν κάποια κυβερνητική ή κοινοβουλευτική πλειοψηφία θέλει πραγματικά να βοηθήσει τους εργαζομένους να επιτύχουν καλύτερους όρους εργασίας, πρέπει να στραφεί στην καταπολέμηση της δυσαναλογίας προσφοράς και ζητήσεως θέσεων εργασίας - ή, πρακτικά, να διασφαλίσει (ή μάλλον να μην αποτρέψει με τις άκαιρες επεμβάσεις της) τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας - δηλαδή να αποφύγει, ακριβώς, τις ενέργειες εκείνες που είναι το αποτέλεσμα της δαιμονοποίησης των εργοδοτών και της στρεβλώσεως (μέσω της διεκτραγωδήσεως, που ανέφερα προηγουμένως) του ρόλου του εργαζομένου στην παραγωγική διαδικασία. Κάποια από τα μέτρα αυτά είναι και οι διατάξεις του εργατικού δικαίου, στις οποίες αναφέρθηκα στο προηγούμενο post και τις οποίες σκοπεύω να παρουσιάσω στο μέλλον. Το παρόν κείμενο ας θεωρηθεί μια (δεύτερη) εισαγωγή στο θέμα.

Κάποιες σκέψεις για την ανεργία

Η ανεργία είναι ένα οικονομικό και κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε μόνο αν το δούμε στις θεμελιώδεις του διαστάσεις: υπάρχει αναντιστοιχία προσφοράς και ζητήσεως εργασίας, δηλαδή οι θέσεις εργασίας που προσφέρονται είναι λιγότερες από αυτούς που ζητούν να εργασθούν ή τα καθήκοντα και οι ουσιαστικές ή τυπικές απαιτήσεις τους δεν αντιστοιχούν σ' αυτά που μπορούν ή είναι πρόθυμοι να ασκήσουν οι υποψήφιοι εργαζόμενοι.

Μια συζήτηση για την ανεργία είναι πολύ μεγάλη και έχει πολλά επιμέρους ζητήματα - λ.χ. σε ποιο βαθμό βάζουμε στην ίδια μοίρα κάποιον, που κατοικεί σε περιοχή όπου δεν προσφέρεται εργασία και είναι διατεθειμένος να κάνει τα πάντα, ώστε να εργασθεί, και κάποιον, ο οποίος ζει από τους γονείς του, ενδεχομένως δεν πολυθέλει να δουλέψει, και περιμένει την ευκαιρία να χωθεί μέσω ενός γνωστού στο δημόσιο - και οι δύο αυτοί (υποθετικοί) άνθρωποι λογίζονται άνεργοι, πρέπει όμως να μας "συγκινεί" εξ ίσου η κάθε περίπτωση; Και ακόμη πιο θεμελιώδες είναι το ζήτημα εάν πρέπει να βλέπουμε την αντιμετώπιση της ανεργίας υπό το πρίσμα της ταξικής πάλης, να παίρνουμε το μέρος του "αδυνάτου" κ.λπ. Χωρίς να το συζητήσω παραπέρα (επειδή ειδικά η συζήτηση αυτή θάταν τεράστια) να αναφέρω ότι, κατά την άποψή μου, η αυξημένη και διαρκής ανεργία είναι σύμπτωμα μιας οικονομίας που γενικώς δε λειτουργεί ικανοποιητικά, επειδή, για κάποιον λόγο (κυρίως λόγω των κρατικών παρεμβάσεων) οι μηχανισμοί της αγοράς δεν μπορούν να παίξουν το ρόλο τους.

Η ανεργία είναι ένα πεδίο όπου, όπως επισημάνθηκε, οι φιλελεύθερες απόψεις πολύ συχνά κατηγορούνται ως ανάλγητες, διότι αδιαφορούμε, λέει, για την τύχη απολυμένων, μη δυναμένων να εξεύρουν εργασία κ.λπ. Παραπέμπω στο σχόλιο του κ. Τριανταφυλλόπουλου, στο οποίο αναφερόταν ότι, για να πέσει η ανεργία στο 4-5%, πρέπει πρώτα ν' ανεβεί στο 20% - εμείς, φυσικά, δε θέλουμε να ανεβεί η ανεργία επειδή είμαστε κακοί, ούτε ζητούμε από το κράτος να επέμβει, προκειμένου να ανεβεί η ανεργία (ζητούμε από το κράτος να επέμβει! τι φιλελεύθερο!). Απλώς θεωρούμε ότι οι πολιτικές τεχνητής μειώσεως της ανεργίας (δυσκολία καταγγελίας συμβάσεως εργασίας, 35ωρο στη Γαλλία, μεγάλος αριθμός εργαζομένων υπό καθεστώς μονιμότητας ή οιονεί μονιμότητας, απαγόρευση υπερωριών - με το σκεπτικό ότι οι εργοδότες θα υποχρεωθούν να προσλάβουν και άλλους εργαζομένους κ.λπ.) παράλληλα συρρικνώνουν την επιχειρηματική δραστηριότητα, η οποία είναι η μόνη ουσιαστική γενεσιουργός πηγή θέσεων εργασίας. Δηλαδή οι πολιτικές αυτές στην πραγματικότητα αυξάνουν την ανεργία. Με την απάλειψή τους είναι λογικό να έχουμε μια άμεση, προσωρινή αύξηση της ανεργίας. Ωστόσο, η επένδυση και η δημιουργία θέσεων εργασίας θα είναι, στη συνέχεια, πολύ πιο ελκυστική για τους επιχειρηματίες, με αποτέλεσμα, μεσοπρόθεσμα, να δημιουργηθούν πολύ περισσότερες νέες θέσεις εργασίας και, ως εκ τούτου, να μειωθεί η ανεργία.

[Πολλές από τις διατάξεις, ειδικά αυτές που αφορούν σε εργαζομένους ΔΕΚΟ κ.λπ., δεν έχουν καν σκοπό τη μείωση της ανεργίας, έστω και με εσφαλμένη μέθοδο - είναι απλώς αποτέλεσμα υποκύψεως των εκάστοτε κυβερνήσεων στις πιέσεις των αντίστοιχων οργανωμένων συντεχνιών]

Αυτά ως γενική θέση- μπορούμε, αν θέλουμε, να αναλύσουμε ένα-ένα τα "προστατευτικά" μέτρα του εργατικού δικαίου, ώστε να φανεί εάν τελικώς ωφελούν ή βλάπτουν την οικονομία, συνολικά, και τους εργαζομένους (προς χάριν των οποίων ετέθησαν) ειδικότερα - και να δούμε πώς οι μηχανισμοί της αγοράς μπορούν, κατά το βέλτιστο τρόπο, να επιφέρουν την αντιστοίχηση προσφοράς και ζητήσεως εργασίας.

(Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε ως σχόλιο στο αντίστοιχο forum της "Φιλελεύθερης Συμμαχίας" - στο μέλλον θα ακολουθήσει πραγμάτευση κάποιων βασικών διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας και συζήτηση για την επίδρασή τους στην αγορά εργασίας συνολικά)

Tο αρχείο Καβάφη

Μέσω σχολίου στο ιστολόγιο του Νίκου Δήμου βρήκα παραπομπή στο αρχείο Καβάφη, όπου και περιέχεται κατάλογος με τα ποιήματά του - έχετε τη δυνατότητα ακόμη και να ακούσετε την απαγγελία τους, κυρίως από τον Γ.Π. Σαββίδη (που νομίζω ότι είναι αρκετά πειστική). Πώς σας φαίνονται; Σας αρέσει ο Καβάφης; (Κατά τη γνώμη μου το πιο συγκλονιστικό από τα ποιήματά του είναι η "Απιστία")

Η "αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου"

Ας αφήσω τις προσωπικές ιδεολογικές μου προτιμήσεις. Το Σύνταγμά μας, πριν την αναθεώρησή του το 2001, έγραφε, στο άρθρο 25: "Τα δικαιώματα του ατόμου, ως ανθρώπου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου, τελούν υπό την εγγύηση του κράτους". Αυτή η διάταξη έδινε κάποιες γραμμές για την ερμηνεία της εννοίας της "αξίας του ανθρώπου", την οποία οφείλει να προστατεύει και να σέβεται η Πολιτεία. Μας έλεγε, δηλαδή, ότι το κράτος δεν προστατεύει απλώς, αλλά εγγυάται τα ατομικά δικαιώματα - μια κατεύθυνση, δηλαδή, αρκετά φιλελεύθερη.

Τι όμως ήλθε να προσθέσει ο δαιμόνιος Βενιζέλος το 2001; Άλλαξε ελαφρώς τη διατύπωση, η οποία πλέον ανέφερε: "Τα δικαιώματα του ατόμου ως ανθρώπου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου και η αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου τελούν υπό την εγγύηση του κράτους". Δηλαδή στην εξίσωση προστίθεται και η "αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου". Και, όσο σαφή είναι τα ατομικά δικαιώματα (καθώς το Σύνταγμα τα απαριθμεί στα προηγούμενα άρθρα του), τόσο ασαφής είναι η έννοια του "κοινωνικού κράτους δικαίου".

Φυσικά, όταν μια νομική διάταξη είναι ασαφής, ειδικά σε ζήτημα προστασίας από το κράτος, το ίδιο το κράτος είναι που κρατά το μαχαίρι, αλλά και το πεπόνι. Ποιος θα ορίσει ότι μια διάταξη, η οποία θίγει κάποιο ατομικό δικαίωμα (κυρίως σχετιζόμενο με την ιδιοκτησία) δεν γίνεται στα πλαίσια του κοινωνικού κράτους δικαίου; Μα, φυσικά, η εκτελεστική εξουσία, δηλαδή το κράτος. Και η κρίση του αυτή δε θα υπάγεται εύκολα σε δικαστικό έλεγχο, καθώς θα είναι πολιτική επιλογή η πρόταξη του ατομικού δικαιώματος ή του αποτελέσματος που θα συνάδει με την "αρχή του κοινωνικού κράτους δικαίου".

Και, αν κάποιος αμφισβητήσει τη σκοπιμότητα της διατάξεως αυτής, θα του πουν: "Μα, καλά, δε θέλεις νάχουμε κοινωνικό κράτος δικαίου; Είναι δυνατόν;" - και, όπως συμβαίνει σε όλες τις συνθηματολογικές έννοιες, η ερώτηση αυτή δεν θα μπορεί να απαντηθεί σύντομα, πριν, δηλαδή, ξεκαθαρίσουμε τι εννοούμε ως "κοινωνικό κράτος δικαίου". Σε κάθε περίπτωση, όμως, είναι σαφής η υποχώρηση της εγγυήσεως των ατομικών δικαιωμάτων (που προϋπήρχε) με την υιοθέτηση και αυτής της αρχής, καθώς εξισώθηκαν τα δικαιώματα του ατόμου (και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου) με τη δυνατότητα του κράτους να επεμβαίνει στη ζωή μας, την κοινωνία μας και τις αποφάσεις μας. Η δυνατότητα αυτή, πλέον, τελεί υπό την εγγύηση του κράτους.

Σεβασμός της αξίας του ανθρώπου - ο ρόλος της Πολιτείας

Συνεχίζοντας από το προηγούμενο post, με αφορμή την υπόθεση του Big Brother (μπορούμε να βρούμε κι άλλες παρόμοιες), αναρωτιέμαι πώς να ερμηνεύσω τη σχετική απόφαση της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων - πάνω-κάτω μου φαίνεται ότι λέει τα εξής προς τους παίκτες:

"Ως συνάνθρωποι (και προφανώς σοφότεροι από εσάς) ντρεπόμαστε για τις ενέργειές σας, οι οποίες προσβάλλουν συνολικά την ανθρωπότητα. Δεν μπορούμε να ανεχόμαστε άλλοι άνθρωποι να υπόκεινται στη διαδικασία του Big Brother. Και αν είχατε το μυαλό που κουβαλάμε εμείς, θα το καταλαβαίνατε κι εσείς, θα βλέπατε τι αναξιοπρεπή πράγματα σας αναγκάζουν να κάνετε".

Αναφέρομαι στην απόφαση αυτή, στην οποία παρέπεμψα στο προηγούμενο post, επειδή το σκεπτικό της είναι πολύ χαρακτηριστικό μιας ανελεύθερης, προστατευτικής και πατερναλιστικής αντιλήψεως για το ρόλο του κράτους. Μας εμπνέει, μας ενώνει, μας οδηγεί αλλά και μας αποτρέπει από το να κάνουμε κακό στους εαυτούς μας και να φερόμαστε κατά τρόπο αναξιοπρεπή. Επεμβαίνει εκεί, όπου κρίνει ότι είτε είχαμε πολύ μεγάλη οικονομική ανάγκη και υποχρεωθήκαμε να φερθούμε αναξιοπρεπώς είτε, όπως στην προκειμένη περίπτωση, εκεί όπου η Πολιτεία έκρινε ότι, λίγο ως πολύ, δεν ξέρουμε τι μας γίνεται (σημειώνω ότι δεν τέθηκε σε καμμία περίπτωση ζήτημα παραβιάσεως δικαιωμάτων άλλων, οπότε και η υπόθεση θα είχε εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα).

Αυτές οι τελευταίες δυο σκέψεις μου προκαλούν σύγκρυο: η Πολιτεία κρίνει πώς θα ζούμε όχι για να προστατεύσει δικαιώματα άλλων, αλλά καθαρά για το δικό μας καλό. Ή, για να το ξαναθέσω έτσι, η Πολιτεία είναι πιο σοφή από κάποιους από εμάς.

Το πρώτο ερώτημα που έρχεται στο νου του καθενός είναι: ποια είναι η Πολιτεία; Ποιοι την αποτελούν; Η απάντηση είναι ότι την Πολιτεία συγκροτούν άνθρωποι, όπως όλοι μας, σε θεσμικά καθορισμένους ρόλους. Δεν την αποτελεί ούτε κάποιο ανώτερο πνεύμα, ούτε κάποιος αόρατος υπολογιστής, ο οποίος έχει τροφοδοτηθεί με ιδέες "αξιοπρέπειας" και τον αντίστοιχο μετρητή. Η αντίληψη που επικροτεί την επέμβαση της Πολιτείας στη ζωή μας για το καλό μας θεωρεί εκ των προτέρων ότι οι άνθρωποι αυτοί, που έχουν καταλάβει τους συγκεκριμένους θεσμικούς ρόλους (εν προκειμένου, αυτοί που στελεχώνουν την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων), είναι σε θέση να κρίνουν καλύτερα από εμάς τους ίδιους τι συνιστά αξιοπρεπή συμπεριφορά και τι όχι.

Το επόμενο βήμα ενδεχομένως είναι να κρίνουν και ποιες ιδέες μπορούν να εκφράζονται ενώπιόν μας, γιατί, όπως υπάρχει ο φόβος για τις αναξιοπρεπείς πράξεις, οφείλουμε να προστατευθούμε και από ιδέες που θα μας διαφθείρουν και θα μας οδηγήσουν σε τέτοιες αναξιοπρεπείς πράξεις. Πώς θα μπορούμε να κρίνουμε μόνοι μας; Αφού ήδη κάποιοι από εμάς είχαν αρχίσει να δρουν "αναξιοπρεπώς" κι ευτυχώς βρέθηκε η Αρχή και τους σταμάτησε. Αν το προχωρήσουμε πιο πέρα, αφού υπάρχουν αυτοί οι ανώτεροι άνθρωποι, που ξέρουν καλύτερα από εμάς, μήπως πρέπει να αναλάβουν εξ ολοκλήρου και τη διαδικασία ψηφοφορίας κατά τις εκλογές; Κι αν ψηφίσουμε κάτι το αναξιοπρεπές; Επαναλαμβάνω τη συνταγματική διατύπωση: "Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας". Όχι μια απλή υποχρέωση, ούτε καν μια από τις βασικές υποχρεώσεις, αλλά την πρωταρχική υποχρέωση. Και η Πολιτεία είναι συνεπής προς την υποχρέωσή της αυτή όταν κάποια όργανά της αναλαμβάνουν να κάνουν επιλογές, οι οποίες κατ' αρχήν θάπρεπε να είναι δικές μας, αλλά υπάρχει ο φόβος να θίξουν την αξία του ανθρώπου, σύμφωνα με την παραπάνω λογική!

Δεν χρειάζεται καν, νομίζω, να μπω στη συζήτηση του τι γίνεται όταν τα πρόσωπα που έχουν αντίστοιχο θεσμικό ρόλο έχουν κακές προθέσεις, εξυπηρετούν τα δικά τους συμφέροντα, εκμεταλλευόμενοι την εξουσία τους κ.λπ. - γιατί θα ήταν σαν να δικαιολογώ τέτοιες επεμβάσεις, εάν τα όργανα της Πολιτείας είναι σοφά, αμερόληπτα κ.λπ. Απλώς θέλω να επισημάνω ότι η ανθρώπινη αυτονομία, η δυνατότητα του κάθε ανθρώπου, του κάθε ατόμου να αποφασίζει για τη ζωή του, για τη συμπεριφορά του (στο βαθμό που δε θίγει άλλους), αυτές αποτελούν το θεμέλιο της αξίας του ανθρώπου. Αποτελούν, στο κάτω-κάτω, και το θεμέλιο της Δημοκρατίας, στην οποία κάθε πολίτης έχει από μία ψήφο, χωρίς να εξετάζεται η οικονομική του κατάσταση, το μορφωτικό του επίπεδο, ενώ οι ιδέες διαδίδονται ελεύθερα, ώστε οι ίδιοι οι πολίτες να κρίνουν ποιες να υιοθετήσουν και ποιες να απορρίψουν. Κι όμως! Ακόμη και μια τέτοια αυτονόητη αρχή, όπως αυτή του σεβασμού της αξίας του ανθρώπου, μπορεί να υποστεί τέτοια στρέβλωση και, ουσιαστικά, να αντιστραφεί το περιεχόμενό της.

Σεβασμός της αξίας του ανθρώπου - πρώτη τοποθέτηση προβληματισμών

Σύμφωνα με το Σύνταγμά μας, "Ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας". Η διατύπωση αυτή έχει ερμηνευθεί από πολλά Δικαστήρια και Ανεξάρτητες Αρχές αλλά και νομομαθείς και άλλους συγγραφείς με πολλούς και διαφόρους τρόπους - η επίκληση της ίδιας αυτής αρχής οδηγεί σε εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους συμπεράσματα.

Εκ πρώτης όψεως η διάταξη αυτή είναι απολύτως φιλελεύθερη. Σεβασμός και προστασία της αξίας του ανθρώπου (από μέρους της Πολιτείας) σημαίνει, κατ' αρχήν, τις λιγότερες δυνατές επεμβάσεις της Πολιτείας στη ζωή του. Τι άλλο θα μπορούσε να σημαίνει σεβασμός, παρά εμπιστοσύνη στις προσωπικές επιλογές του καθενός, αποδοχή τους (στο βαθμό που δεν επηρεάζουν άμεσα άλλους);

Υπάρχει όμως και ο αντίλογος: επισημαίνεται, εν πρώτοις, ότι η διάταξη αναφέρει την αξία του "ανθρώπου" και όχι του "ατόμου". Η ίδια άποψη υποστηρίζει ότι η αξία του ανθρώπου συγκρούεται με την αξία του ατόμου, συνεπώς είναι καθήκον, υποχρέωση της Πολιτείας να επεμβαίνει στις ατομικές συναλλαγές (υπό την ευρύτερη δυνατή έννοια) και να διορθώνει καταστάσεις, οι οποίες θίγουν την αξία του ανθρώπου. Στις περιπτώσεις αυτές η επέμβαση της Πολιτείας μπορεί να είναι ακόμη και αντίθετη με τη βούληση του ατόμου - θεωρείται ότι σε τέτοιες καταστάσεις η βούληση του ατόμου να κάνει κάτι που θίγει την ίδια του την αξιοπρέπεια προήλθε από ανάγκες (συνήθως οικονομικές) και δεν διαμορφώθηκε ελεύθερα - ή απλώς ότι δεν μας ενδιαφέρει τι κάνει ο άλλος και γιατί το κάνει, πρέπει να πάψει να το κάνει, επειδή θίγει την ανθρώπινη αξία.

Με ένα τέτοιο σκεπτικό η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων έκρινε ότι η προστασία της ανθρώπινης αξίας, ως υποχρέωση της Πολιτείας, είναι υπέρτερη της βούλησης των παικτών που συμμετείχαν στο "Big Brother" (οι οποίοι, πάνω - κάτω, δεν καταλαβαίνουν τι τους γίνεται).

Κάποιοι άλλοι χρησιμοποιούν την αρχή αυτή για να δικαιολογήσουν το σύνθημα "οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη" και τη συναφή επιβολή περιορισμών εις βάρος της οικονομικής ελευθερίας, η οποία αναγκαίως (κατ' αυτούς) συγκρούεται με την ανθρώπινη αξία.

Ας ξεκινήσουμε ένα σχετικό διάλογο - ποια από τις παραπάνω θέσεις σας φαίνεται ότι πλησιάζει πιο κοντά στην πραγμάτωση της "ανθρώπινης αξίας"; Πιστεύετε ότι μπορεί να ορισθεί η ανθρώπινη αξία με κάποιον τρόπο; Ή ότι η υπεροχή του ατόμου συγκρούεται με την παραπάνω αρχή;

Επίθεση από τον κ. Δήμου στη Φιλελεύθερη Συμμαχία;

Δυστυχώς οι καθημερινές υποχρεώσεις δεν μου επέτρεψαν να γράψω εγκαίρως για την ίδρυση της "Φιλελεύθερης Συμμαχίας", στην οποία συμμετέχω (αν και δεν είχα τη χαρά να είμαι από τους πραγματικούς πρωτεργάτες). Αλλά φανταζόμουν ότι θα είχα τη δυνατότητα, εν ευθέτω χρόνω, να γράψω κάτι σχετικό. Δυστυχώς κάποιες εξελίξεις με πρόλαβαν.

Ο Νίκος Δήμου δημοσίευσε στο ιστολόγιό του ένα κείμενο, με το οποίο προδικάζει την αποτυχία της Φιλελεύθερης Συμμαχίας. Της αποδίδει σφάλματα κυρίως στον επικοινωνιακό τομέα, επικρίνοντας την ιδρυτική διακήρυξη του κόμματος ως φλύαρη και θεωρώντας ότι ο τρόπος, με τον οποίον προβάλλονται οι θέσεις μας, θα μας απομονώσουν εξ αρχής από την ελληνική κοινωνία, στην οποία απευθυνόμαστε. Έκανε και κάποιες άλλες παρατηρήσεις, όπως ότι είναι προβληματικό που το νέο κόμμα δεν έχει ήδη ηγέτη (στη συνέχεια παρέθεσε κι ένα παλαιότερο κείμενό του σχετικά με τη συμμετοχή του στους "Φιλελευθέρους" και την κατάληξή τους). Το κείμενο αυτό ακολουθήθηκε από άνω των 250 σχόλια (ένα εξ αυτών και δικό μου), στα οποία αναπτύχθηκε πικρία και ένταση μεταξύ των σχολιαστών, υπήρχαν πολλές ειρωνικές, αλλά και ευθέως υβριστικές αναφορές, υπονοούμενα και έντονα απαξιωτική διάθεση από τους γράφοντες. Η αρχή έγινε με κρίσεις (θετικές και αρνητικές) για τους κ.κ. Μάνο και Ανδριανόπουλο και στη συνέχεια για το ποιοι είμαστε εμείς (και ποιος είναι ο κ. Δήμου που μας επικρίνει) και εάν, με τις ενέργειές μας αυτές, τελικώς προωθούμε ή καταβαραθρώνουμε κι άλλο τις φιλελεύθερες ιδέες και την όποια ελπίδα για ένα γνήσιο, φιλελεύθερο κίνημα στην Ελλάδα.

Πολλοί από τους ιδρυτές της Φιλελεύθερης Συμμαχίας θεώρησαν εαυτούς θιγομένους και απήντησαν σε έντονο ύφος, πολλοί άλλοι ανταπαντώντας μας θεώρησαν ψώνια, πριμαντόντες, άσχετους κ.λπ. Διατυπώθηκε, μάλιστα, και το αίτημα να λάβει επίσημη θέση το κόμμα (προφανώς επί του περιεχομένου του κειμένου του κ. Δήμου). Κάπου, μέσα σε όλα αυτά, χάσαμε την μπάλλα. Τι κίνητρα έχει ο κ. Δήμου για να γράψει το κείμενο, τι κίνητρα έχουμε εμείς για να συμμετάσχουμε στην ίδρυση του κόμματος (ένας σχολιαστής, μάλιστα, είπε ότι αποσκοπούμε σε διορισμούς σε δημόσιες θέσεις στο μέλλον), αν είμαστε ονειροπαρμένοι, απόλυτοι, αυταρχικοί, χωρίς επαφή με την κοινωνία κ.ο.κ.

Ας βάλουμε κάποια πράγματα στη θέση τους, πέρα κι έξω από τα σχόλια που έγιναν:

1. Η "Φιλελεύθερη Συμμαχία" είναι ένα καινούργιο κόμμα, το οποίο ιδρύθηκε ως αποτέλεσμα των ανησυχιών κάποιων ανθρώπων. Δεν βγήκαμε ξαφνικά να πούμε ότι αύριο θα αλλάξουμε την Ελλάδα. Έχουμε μέσα μας, όμως, κάποιες ιδέες που μας ενώνουν και κάποιες προτάσεις, που θεωρούμε ότι πρέπει να τεθούν στο δημόσιο διάλογο. Εκτιμήσαμε ότι ο μοναδικός τρόπος να γίνει αυτό ήταν να κάνουμε δικό μας κόμμα, το οποίο να εκφράζει ακριβώς αυτές τις θέσεις.

2. Πιστεύουμε πολύ έντονα στις απόψεις μας - και δεν τις υιοθετήσαμε επιπόλαια. Είμαστε πρόθυμοι να τις υπερασπιζόμαστε και εις θέσιν να επιχειρηματολογούμε υπέρ τους. Για την ορθότητα των περισσοτέρων από αυτές νομίζουμε ότι θα μπορέσουμε να πείσουμε κάθε καλόπιστο συνομιλητή. Όχι επειδή διαθέτουμε κάποιο ανώτερο πνεύμα, ρητορική δεινότητα, διαλεκτική πειθώ, αλλά διότι οι ίδιες ιδέες είναι πολύ δυνατές.

3. Δε βλέπουμε το λόγο να κρυβόμαστε ή να μην είμαστε πλήρως ειλικρινείς. Οι επικοινωνιακές σκοπιμότητες που επικαλείται ο κ. Δήμου στο βασικό του κείμενο και στα μετέπειτα σχόλιά του είναι μια παράμετρος που πρέπει να λαμβάνεται υπ' όψει - ωστόσο, δεν μπορεί σε καμμία περίπτωση να μας οδηγήσουν στο σημείο να κρύβουμε ποιοι είμαστε και τι πρεσβεύουμε. Και, καθώς η ανάγκη της εκφράσεως των πεποιθήσεών μας είναι τόσο έντονη, ακριβώς τέτοιου είδους παραχωρήσεις προς τη σκοπιμότητα αναιρούν το όλο εγχείρημα, του αφαιρούν το βασικό του θεμέλιο.

4. Δεν είμαστε επαγγελματίες πολιτικοί. Αυτό σημαίνει δύο πράγματα - το πρώτο είναι το αυτονόητο, ότι δεν έχουμε σκοπό της ζωής μας να εκλεγούμε βουλευτές ή να καταλάβουμε κάποιο άλλο υψηλό αξίωμα. Το δεύτερο, όμως, που παραγνωρίσθηκε, είναι ότι είμαστε καθημερινοί άνθρωποι, επαγγελματίες, εργαζόμενοι, που δε ζούμε στους γυάλινους πύργους, στους οποίους ζουν οι περισσότεροι που (εκλέγουμε να) μας κυβερνούν. Έχουμε σταθεί με τις ώρες στις ουρές στην Εφορία. Πολλοί από εμάς χρησιμοποιούμε τη δημόσια συγκοινωνία, για να πάμε στην εργασία μας. Έχουμε ανησυχήσει, εάν η δουλειά μας θα πάει τόσο καλά, ώστε να μπορούμε να πληρώσουμε το νοίκι του επαγγελματικού μας χώρου. Όπως είναι αυτονόητο (ή μήπως δεν είναι;), δεν επικαλούμαι κανένα από τα παραπάνω ως προσόν που πρέπει να αναζητηθεί σε πολιτικό/ που μας κάνει καλύτερους πολιτικούς - μακράν εμού λαϊκιστικά υπονοούμενα, ότι, για να κυβερνήσει κάποιος, πρέπει να χρησιμοποιεί το λεωφορείο ή κάτι τέτοιο. Απλώς το αναφέρω, για να δείξω ότι έχουμε επαφή με την πραγματικότητα, ξέρουμε πού κινούμαστε, ξέρουμε ποιες αντιλήψεις και ποια εμπόδια καλούμαστε να ξεπεράσουμε, δεν κινούμαστε στον αέρα.

Στενοχωρήθηκα με την τροπή που πήρε ο διάλογος. Κάποια σχόλια με εκνεύρισαν κι εμένα (όπως ένα που έλεγε ότι η Φιλελεύθερη Συμμαχία είναι μοναδική περίπτωση κόμματος, που διαλύθηκε εξ αιτίας ενός κειμένου σε ιστολόγιο). Ομολογώ επίσης ότι με στενοχώρησε και το ίδιο το κείμενο του κ. Δήμου (ίσως να μην έπρεπε), περιέχει μια απολυτότητα ως προς την άποψή του ότι το κόμμα θα αποτύχει (κι ας βάσει το ερωτηματικό στον τίτλο - έβαλα κι εγώ, το πιάσατε το υπονοούμενο, έτσι;) που, κάπου, μου προκαλεί αρνητικές αντιδράσεις (ίσως αυτό να οφείλεται και στο ότι θα ήθελα να είναι μαζί μας στην προσπάθεια αυτή). Αλλά πρέπει ακόμη και τέτοια κείμενα, αρνητικά για εμάς, να τα βλέπουμε ως αφορμή, ως πρόκληση να πείσουμε κι αυτούς που, μολονότι διαφωνούν με τις μεθόδους μας, αν και συμφωνούν με τις βασικές πολιτικές μας αρχές, να μας στηρίξουν παρ' όλα αυτά.

Εν πάση περιπτώσει, το μόνο που κάναμε ως τώρα ήταν να ιδρύσουμε το κόμμα. Το στοίχημα είναι μπροστά μας. Οφείλουμε να φανούμε αντάξιοι των προσδοκιών που έχουμε οι ίδιοι για τους εαυτούς μας.

Ο "νόμος της αντιπαροχής"

Ένα πολύ σύντομο νομικό σχόλιο (ο γράφων χασοδίκης γαρ) με αφορμή συζήτηση με πελάτη: Έχω βαρεθεί να ακούω ακόμη και από μορφωμένους ανθρώπους ότι ο Καραμανλής (ο πρώτος) κατέστρεψε και "τσιμεντοποίησε" την Ελλαδα με το "νόμο της αντιπαροχής". Η φράση αυτή είναι μια σκέτη μπούρδα, επειδή δεν υπάρχει τέτοιος νόμος.

Τι είναι η "αντιπαροχή"; Ως γενική έννοια σημαίνει το αντάλλαγμα που παίρνει κάποιος σε ανταλλακτική σύμβαση, λ.χ. το τίμημα που λαμβάνει ο πωλητής σε μια σύμβαση πωλήσεως η ο μισθός που λαμβάνει ο εργαζόμενος έναντι της εργασίας που προσφέρει (στα αγγλικά ονομάζεται consideration και αποτελεί απαραίτητο στοιχείο, προκειμένου μια σύμβαση να θεωρείται, κατά τα αγγλοσαξωνικά δίκαια, έγκυρη). Ειδικά στην οικοδομική δραστηριότητα αντιπαροχή είναι τα διαμερίσματα που θα λάβει ο οικοπεδούχος για τον εαυτό του έχοντας αναθέσει σε εργολάβο την ανέγερση οικοδομής στο οικόπεδό του. Είναι η αντιπαροχή που λαμβάνει, επειδή παραχώρησε το οικόπεδο του. Αντί, δηλαδή, ο εργολάβος να αγοράσει το οικόπεδο (με σκοπό να χτίσει οικοδομή) και να πληρώσει χρήματα στον οικοπεδούχο, του παραχωρεί διαμερίσματα ή καταστήματα από την οικοδομή που θα χτίσει.

Η σύμβαση αυτή είναι μια απλή σύμβαση έργου: ο εργολάβος αναλαμβάνει να χτίσει μια οικοδομή. Απλώς, αντί να πληρωθεί κατ' ευθείαν σε χρήμα από τον οικοπεδούχο, θα πουλήσει ο ίδιος κάποια διαμερίσματα (κι ας μην είναι τυπικά δικά του) και θα εισπράξει το τίμημά τους - το λεγόμενο "εργολαβικό αντάλλαγμα" (η αντιπαροχή από την πλευρά του εργολάβου, δηλαδή). Από την πλευρά του, ο οικοπεδούχος παραχωρεί, ουσιαστικά, όλο του το οικόπεδο και λαμβάνει ως αντιπαροχή τα υπόλοιπα διαμερίσματα. Πόσα και ποια διαμερίσματα θα λάβει ο καθένας είναι ζήτημα συμφωνίας.

Η νομοθεσία που διέπει αυτή τη σύμβαση είναι το κοινό συμβατικό δίκαιο. Δεν υπάρχει κάποια ειδική διάταξη που να τη ρυθμίζει. Απλώς, πρέπει να παρατηρηθεί ότι τέτοιες μορφές συμβάσεων έγιναν δυνατές από τότε που καθιερώθηκε στην Ελλάδα ότι μπορεί κάποιος να είναι ιδιοκτήτης χωριστού διαμερίσματος, πράγμα που καθιερώθηκε με νόμο επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου του 1929.

Το ότι άνθησε η οικοδομική δραστηριότητα στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη τη δεκαετία του 1950 κι έπειτα (όπως τουλάχιστον λένε οι παλαιότεροι) δεν οφείλεται σε κάποια νομοθετική ρύθμιση, τουλάχιστον όχι στον ανύπαρκτο "νόμο της αντιπαροχής".

Πώς μπορείς να περάσεις καλά την Κυριακή ...

... όταν ακολουθεί μια δύσκολη Δευτέρα; Φαίνεται ότι ο γάμος και τα σχετικά δεν σας κίνησαν το ενδιαφέρον, γι' αυτό θα αφήσω το θέμα για λίγο, με σκοπό να επανέλθω αργότερα, ελπίζω προκλητικότερος. Για σήμερα, ας επανέλθω σ' ένα θέμα που έθιξα στο πρώτο post αυτού του weblog, το θέμα του διαλείμματος (αν κι εκεί διατυπώνεται διαφορετικά, ως απασχόληση το Σάββατο με μια μεταφρασούλα - το ανώνυμο σχόλιο που το ακολουθεί συλλαμβάνει ακόμη καλύτερα την ουσία του). Αλήθεια, εσείς τι καταλαβαίνετε ως "διάλειμμα"; Και είναι κάτι που το έχετε ανάγκη;

Η έννοια του διαλείμματος εμπεριέχει, προφανώς, το στοιχείο της προσωρινής διακοπής μιας δραστηριότητας ή μιας καταστάσεως που έχουν διάρκεια. Η δραστηριότητα αυτή ή η κατάσταση μπορεί να είναι σωματικά ή πνευματικά επίπονη ή, ακόμη, και επώδυνη. Μπορεί η δραστηριότητα καθ' εαυτήν να μην είναι δυσάρεστη, αλλά η διάρκειά της να την καθιστά κουραστική, καθώς μας αποκλείει από άλλες επιδιώξεις. Μπορεί να μας απορροφά εντελώς τη δημιουργικότητα (και συχνά να τη διοχετεύει σε κατευθύνσεις που δε μας πολυενδιαφέρουν) ή, αντιθέτως, να νοιώθουμε ότι στην πραγματικότητα είμαστε εντελώς αδρανείς και δεν δημιουργούμε. Το διάλειμμα είναι η ευκαιρία να αδειάσουμε λίγο, να "φορτίσουμε τις μπαταρίες μας", όπως λένε κάποιοι, να αναπαυθούμε σωματικά ή να ηρεμήσουμε πνευματικά - ή μήπως να ορμήξουμε, έστω και για λίγο, σε μια άλλη δημιουργική δραστηριότητα, η οποία μας κάνει να νοιώθουμε καλά με τον εαυτό μας;

Η αίσθησή μου είναι ότι το διάλειμμα είναι κυρίως πνευματική ανάπαυση και απαλλαγή προσωρινή από πιεστικές έγνοιες. Για κάποιους αυτό επιτυγχάνεται με δραστικά μέσα - ακόμη και με παραισθησιογόνες ουσίες, οι οποίες οδηγούν σε έναν "άλλο" κόσμο το λήπτη τους. Για άλλους, η ίδια η διακοπή της επίπονης δραστηριότητας οδηγεί σε προσωρινή, έστω, γαλήνη. Πολλοί ενισχύουν την αίσθηση του διαλείμματος, το βαθμό που αυτό συνιστά προσωρινή φυγή από κάτι που τους καταπιέζει, με άλλα μέσα, μουσική που τους αρέσει, μια βόλτα στη φύση, με την ανάγνωση ενός ενδιαφέροντος βιβλίου ή την άσκοπη περιπλάνηση στο διαδίκτυο. Νομίζω ότι κοινά στοιχεία σ' όλα αυτά είναι η απομάκρυνση του νου από την κατάσταση που διακόπτεται (κυρίως αναφέρομαι, όπως είναι προφανές, και λόγω προσωπικών βιωμάτων σε διακοπή από πνευματική εργασία). Αλλιώς πιστεύω (τι λέτε εσείς;) ότι μόνη η διακοπή μιας δραστηριότητας δε συνιστά, στην πραγματικότητα, διάλειμμα. Εξ ου και ο σημερινός τίτλος.

Εάν είναι Κυριακή και είτε εξακολουθείς να εργάζεσαι, είτε έχεις στο νου το τι θα επακολουθήσει τη Δευτέρα, πάει χαμένη η ευκαιρία για διάλειμμα. Τουλάχιστον έτσι μου φαίνεται εμένα. Ο πολύ αγαπητός φίλος Takis, στον οποίον αναφέρθηκα σε προηγούμενη δημοσίευση, ίσως να είναι από τους ανθρώπους που μπορούν πολύ καλύτερα να εκτιμήσουν την αξία του διαλείμματος, καθώς οι ακαδημαϊκές του υποχρεώσεις σχεδόν δεν τον αφήνουν να πάρει ανάσα - ειδικά ένα σχόλιο από αυτόν θα ήταν καλοδεχούμενο. Ο φίλος Αλέξανδρος ίσως έχει πιάσει ακόμη περισσότερο το νόημα του "διαλείμματος" με την καταληκτική φράση στην καταχώρησή του, στο ιστολόγιό του (στο οποίο έχω ήδη παραπέμψει), της 14 Σεπτεμβρίου 2006.

Οι νομικές συνέπειες του γάμου

Για να εξετάσουμε το ρόλο της Πολιτείας στο γάμο σήμερα, πρέπει, κατ' αρχήν, να δούμε ποιες συνέπειες νομικές συνέπειες έχει ο γάμος, σύμφωνα με τη νομοθεσία. Αυτό αποτελεί τη βάση για να εξετάσουμε εάν δικαιολογείται μια παρόμοια αντιμετώπιση και σε άλλες, πιο χαλαρές μορφές συμβιώσεως - ήδη, σε μερικές διατάξεις του, ο Αστικός Κώδικας κάνει λόγο για "ελεύθερη ένωση", εννοώντας τη συμβίωση, η οποία εμφανίζει τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της οικογένειας (κοινός "οίκος" - κοινή μέριμνα για τις βιοτικές ανάγκες των συμβιούντων, αλλά και εμφάνισή τους προς τρίτους ως "ζευγάρι"), χωρίς όμως οι συμβιούντες να έχουν τελέσει μεταξύ τους γάμο.

Ο γάμος, λοιπόν, στα πλαίσια του Αστικού Κώδικα, είναι μια σύμβαση. Είναι ιδιαίτερη σύμβαση ως προς το ότι α. έχει υπόσταση, μόνον εφ' όσον τελεσθεί με ένα συγκεκριμένο τύπο (θρησκευτικό ή πολιτικό), ενώ οι περισσότερες συμβάσεις δεν υπόκεινται σε τύπο ή, εν πάση περιπτώσει, η έλλειψη του τύπου μπορεί να θεραπευθεί με κάποιον τρόπο, β. έχει στοιχεία αποκλειστικότητας (απαγορεύεται η διγαμία/ ο δεύτερος γάμος είναι άκυρος), γ. μπορεί να λυθεί μόνο με το θάνατο των συμβαλλομένων ή με αμετάκλητη δικαστική απόφαση (διαζύγιο), ενώ οι περισσότερες διαρκείς συμβάσεις μπορούν να λυθούν με καταγγελία ενός εκ των συμβαλλομένων, δ. ακόμη και η ακύρωσή του επιτρέπεται μόνο στις περιπτώσεις που ορίζει ο νόμος και μόνο με αμετάκλητη δικαστική απόφαση (αμετάκλητη = η δικαστική υπόθεση που έχει περάσει όλα τα στάδια της δικαιοδοσίας, ακόμη και τον Άρειο Πάγο, ή έχει περάσει η προθεσμία για να πάει στον Άρειο Πάγο).

Γεννά δικαιώματα και υποχρεώσεις και δημιουργεί καταστάσεις (όπως η συγγένεια) τόσο κατά τη διάρκειά του, όσο και μετά τη λύση του (είτε με θάνατο, είτε με διαζύγιο). Μεταξύ των συζύγων γεννά αμοιβαία υποχρέωση για συμβίωση και διατροφή, όπως και για λήψη από κοινού των αποφάσεων που αφορούν τη λειτουργία του συζυγικού οίκου. Παράλληλα, παράγει τεκμήριο πατρότητας του τέκνου που γεννήθηκε από παντρεμένους γονείς (ότι, δηλαδή, ο σύζυγος είναι ο πατέρας του). Η υποχρέωση διατροφής μεταξύ των συζύγων μπορεί να γίνει εξαναγκαστή ακόμη και μέσω δικαστικής αποφάσεως, ενώ οι υποχρεώσεις για συμβίωση και για από κοινού λήψη αποφάσεων, εάν παραβιάζονται, γεννούν, ουσιαστικά, δικαίωμα για διαζύγιο, καθώς προκαλούν ισχυρό κλονισμό της έγγαμης σχέσεως. Η υποχρέωση για διατροφή μεταξύ συζύγων υπάρχει, υπό προϋποθέσεις, ακόμη και μετά την έκδοση διαζυγίου.

Πέρα από αυτό, γεννά κληρονομικές αξιώσεις για το σύζυγο που επιζεί του άλλου - κληρονομεί, αν δεν υπάρχει διαθήκη, ένα ποσοστό της κληρονομιαίας περιουσίας (αν υπάρχουν τέκνα το 25%, αν όχι είτε το 50% αν ζουν κι άλλοι συγγενείς - μέχρι πρώτοι εξάδελφοι του κληρονομουμένου, είτε όλη την περιουσία, εάν δεν υπάρχει άλλος συγγενής), ενώ δικαιούται, σε κάθε περίπτωση (εκτός εάν έχει αποκληρωθεί), νόμιμη μοίρα επί της κληρονομιαίας περιουσίας. Ο επιζών σύζυγος, επιπλέον, λαμβάνει το λεγόμενο "εξαίρετο", δηλαδή την οικοσκευή που χρησιμοποιούσε με τον αποθανόντα σύζυγο για τις οικογενειακές τους ανάγκες (κουζίνες, έπιπλα, μαχαιροπήρουνα κ.λπ.).

Για τους παντρεμένους υπάρχουν και ιδιαίτερες μισθολογικές, φορολογικές και ασφαλιστικές ρυθμίσεις. Οι παντρεμένοι εργαζόμενοι δικαιούνται επίδομα γάμου. Οι σύζυγοι υποβάλλουν από κοινού δήλωση φορολογίας εισοδήματος. Εάν πεθάνει ένας σύζυγος που παίρνει σύνταξη, αυτή μεταβαίνει κατά ένα ποσοστό (συνήθως κατά 70%) στο σύζυγου που επιζεί, εφ' όσον ο τελευταίος δε λαμβάνει άλλη σύνταξη. Επίσης, παντρεμένοι δημόσιοι υπάλληλοι δικαιούνται να λαμβάνουν κοινές μεταθέσεις.

Αυτές είναι οι βασικές ρυθμίσεις που μούρχονται στο νου αυτή τη στιγμή, οι οποίες διαφοροποιούν νομικά τους παντρεμένους από τους ανύπαντρους. Κάποιες πολύ ειδικές ρυθμίσεις, όπως στο δίκαιο της υιοθεσίας ή της τεχνητής γονιμοποίησης, νομίζω ότι δεν αξίζει τον κόπο να αναφερθούν. Αξίζει τον κόπο να αναρωτηθούμε ποιοι λόγοι οδήγησαν σ' αυτές τις διαφοροποιήσεις. Προφανώς η μέριμνα του νομοθέτη να ενισχύσει την οικογένεια, κατά κύριο λόγο. Αλλά να ενισχύσει την οικογένεια και το γάμο ως τι; Ως μια τυπική δικαιοπραξία; Ως μια προσπάθεια δύο ανθρώπων να ζήσουν από κοινού; Ως η αρχή μιας οικογένειας; Ως μια προσπάθεια, η οποία θα έχει, τουλάχιστον, κάποια διάρκεια, καθώς θεμελιώνεται σε μια ισχυρή νομική δέσμευση; Ως θρησκευτικό μυστήριο;

Αν αρχίσουμε να απαντούμε σε αυτά τα ερωτήματα, θα μπορέσουμε πιο εύκολα να καταλήξουμε σε παρατηρήσεις για τη δυνατότητα επεκτάσεως των "προνομίων" αυτών του γάμου και σε άλλες, ενδεχομένως, μορφές συμβιώσεως. Παράλληλα, θα γινει πιο ξεκάθαρη η αιτιολόγηση της εμπλοκής της Πολιτείας ή των θρησκευτικών λειτουργών στην επικύρωση του γάμου. Η θεώρηση αυτή δεν έχει καμμία σχέση με τη μυστηριακή φύση του γάμου, όπως την αντιλαμβάνεται η Ορθόδοξη Εκκλησία, φυσικά. Η θέση της Πολιτείας για τον τυπικό τρόπο τελέσεως του γάμου-σύμβαση δεν πρέπει να επηρεάσει την τέλεση του γάμου-μυστήριο.

Όλα του γάμου δύσκολα - εισαγωγή

Ελπίζω ότι θα μου συγχωρεθεί η διαρκής αλλαγή θεμάτων συζήτησης. Αφορμή για το θέμα αυτό δεν είναι ο πρόσφατος γάμος του γνωστού και πολύ αγαπητού σε όλους μας Lactanis, αλλά μια συζήτηση που είχα με ένα φίλο πριν από λίγα λεπτά. Η συζήτηση ξεκίνησε εξ αφορμής της αξιώσεως που παρέχεται στην Αμερική για palimony, ήτοι για διατροφή μεταξύ προσώπων που έχουν συμβιώσει για αρκετά μεγάλο διάστημα, αν και δεν έχουν παντρευτεί μεταξύ τους. Από εκεί η συζήτηση κάπου ξέφυγε και μιλήσαμε για το αν πρέπει να καθιερωθεί ως υποχρεωτικός τρόπος τελέσεως του γάμου ο πολιτικός τύπος στην Ελλάδα. Όπως ξέρετε, στην Ελλάδα μπορεί σήμερα να παντρευτεί κανείς είτε με θρησκευτικό, είτε με πολιτικό τύπο - και οι δύο τύποι γάμου είναι εξ ίσου έγκυροι ως προς την Πολιτεία.

Το βασικό ερώτημα, που θα μπορούσαμε, αν θέλετε, να συζητήσουμε, είναι: είναι σωστό η τέλεση του μυστηρίου του γάμου από Ιερέα της Ορθόδοξης Εκκλησίας (ή τον αντίστοιχο θρησκευτικό λειτουργό άλλων δογμάτων ή θρησκειών) να έχει και συνέπειες καθαρά αστικής φύσεως, πέρα από τις πνευματικές, στα πλαίσια της θρησκείας, όπου γίνεται;

Από εκεί και πέρα: ποιος είναι ο χαρακτήρας του γάμου; Είναι ενιαίος; Έχει διαφορετική λειτουργία στα πλαίσια της κοινωνικής συμβίωσης, σε σχέση με τη μυστηριακή του φύση στην Ορθόδοξη Εκκλησία ή τον όποιο χαρακτήρα λαμβάνει (που δεν γνωρίζω) σε άλλες θρησκείες;

Πιστεύετε ότι δικαιολογείται η προστασία της οικογένειας στην "παραδοσιακή" της μορφή; Και η προστασία αυτή τι μορφές μπορεί να λάβει; (από κοινές μεταθέσεις στους συζευγμένους δημοσίους υπαλλήλους μέχρι κληρονομικά δικαιώματα μέχρι δικαιώματα διατροφής). Πιστεύετε ότι δικαιολογείται να προστατεύεται μια πιο χαλαρή μορφή συμβιώσεως (ενδεχομένως και μεταξύ προσώπων του ιδίου φύλου); Σε επόμενο post θα παραθέσω κάποιες δικές μου βασικές σκέψεις.

Οικονομική ανάλυση του Δικαίου

Απόψε έγινε μια πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση στο κτήριο του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης με θέμα την οικονομική ανάλυση του δικαίου. Πρόκειται για τη χρήση της οικονομικής επιστήμης (νοουμένης ως επιστήμης που μελετά πρωτίστως την ανθρώπινη συμπεριφορά) ως εργαλείου το οποίο θα προβλέπει τις συνέπειες μιας νομοθετικής ρυθμίσεως ή μιας ερμηνευτικής προσεγγίσεως. Το άρθρο του Steve Jobs, προς το οποίο γίνεται παραπομπή στο προηγούμενο post, αξιοποιεί ακριβώς μιαν υποτυπώδη οικονομική ανάλυση για να προβλέψει τις συνέπειες της συμπεριφοράς των μεγάλων δισκογραφικών εταιρειών. Σκεφθείτε να γινόταν παρόμοια ανάλυση κάθε φορά που έπρεπε η Βουλή μας να ψηφίσει κάποιον καινούργιο νόμο.

Προσέξτε την εξής παρανόηση: με την έννοια "οικονομική" ανάλυση του δικαίου δεν εννοούμε μόνο την πρόβλεψη των οικονομικών συνεπειών μιας νομοθεσίας, καθώς αναγνωρίζεται ότι κίνητρο των ανθρώπων δεν είναι μόνον το υλικό κέρδος. Αντιθέτως, ο άνθρωπος υπολαμβάνεται ως ορθολογικό ον, υπό την έννοια ότι θα χρησιμοποιήσει κατά το βέλτιστο δυνατό τρόπο τις ευκαιρίες που του παρέχονται, προκειμένου να επιτύχει στόχους που ο ίδιος ορίζει (καθώς ο ίδιος καθορίζει τι σημαίνει γι' αυτόν ευτυχία). Διαβάστε το πιο πρόσφατο post στο ιστολόγιο του Αλεξάνδρου, που, κατά σύμπτωση, δημοσιεύθηκε επίσης σήμερα, για να δείτε ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα μη-χρηματικού κινήτρου.

Η συζήτηση για την ιδιοκτησία επί των προϊόντων της διανοίας, η οποία άνοιξε και με ένα πολύ ενδιαφέρον σχόλιο, με εξίσου ενδιαφέρουσα παραπομπή, από τον alexandros (όχι, δεν είναι ο παραπάνω Αλέξανδρος), νομίζω ότι μπορεί να κινηθεί στη βάση της οικονομικής ανάλυσης του δικαίου.

Πνευματική και βιομηχανική ιδιοκτησία

Τα ζητήματα της πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας παρουσιάζουν πολύ ενδιαφέροντες προβληματισμούς - από την ίδια την ανάγκη για την ύπαρξη των παραπάνω εννοιών (πρέπει να αναγνωρίζονται δικαιώματα επί των προϊόντων της διανοίας και σε ποιο βαθμό;) μέχρι τους τρόπους προστασίας τους. Πρόκειται για ζητήματα που θάθελα να θίξω στο ιστολόγιο αυτό. Για "ζέσταμα" ένα άρθρο του Steve Jobs, επικεφαλής της Apple, που πραγματεύεται το αίτημα για κατάργηση των προγραμμάτων προστασίας της μουσικής που διανέμεται μέσω του I-tunes store. Τα σχόλια και οι παρατηρήσεις σας θα ορίσουν εν πολλοίς και την κατεύθυνση των posts που θα ακολουθήσουν.

Τελικά ποιος κερδίζει από τη μη αναθεώρηση του άρθρου 16;

Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. τελικώς αποφάσισε να αποχωρήσει από τη διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος. Άτακτη υποχώρηση ενώπιον των πιέσεων των πιο οπισθοδρομικών του στοιχείων και των εκφραστών των οργανωμένων συντεχνιών. Έτσι, φαίνεται ότι η αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος μάλλον μετατίθεται για την επόμενη συνταγματική αναθεώρηση (καθώς είναι μάλλον ανέφικτο η Βουλή που θα προκύψει μετά τις επόμενες εκλογές να συμφωνήσει σε κείμενο για το αναθεωρημένο άρθρο με πλειοψηφία άνω των 180 βουλευτών). Ωραία, λοιπόν, το άρθρο 16 του Συντάγματος, στο βαθμό που ορίζει ότι: "Η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται", παραμένει. Διερωτηθήκαμε, όμως, ποιος έχει να κερδίσει από την παραμονή αυτής της διατύπωσης;

Κερδίζει το καθηγητικό κατεστημένο, που θα εξακολουθήσει να επιλέγει μεταξύ των "ευνοουμένων" του πάσης μορφής τα πρόσωπα που θα στελεχώνουν, ως μέλη ΔΕΠ, τα ΑΕΙ, ή οι νέοι επιστήμονες που, ανεξαρτήτως των ακαδημαϊκών επιδόσεών τους, δεν έχουν την παραμικρή προοπτική ακαδημαϊκής καριέρας; Θα κερδίσουν όσοι επιθυμούν πανεπιστήμια που να αξιολογούνται ή αυτοί που θέλουν να τα κρατήσουν φέουδο και προσωπικό κτήμα, στηριζόμενοι στα χρήματα που τους παρέχει ο ελληνικός λαός;

Κερδίζουν οι πλούσιοι που, αν δεν περάσουν στα ελληνικά ΑΕΙ, θα καταφύγουν στο εξωτερικό και θα πάρουν πτυχίο εκεί ή οι φτωχοί, που δεν έχουν τη δυνατότητα; Επίσης, όσοι έχουν την οικονομική ευχέρεια να πληρώσουν φροντιστήρια για την εισαγωγή σε ΑΕΙ ή όχι;

Θα κερδίσει συνολικά ο φοιτητικός πληθυσμός, ο οποίος θα μπορεί να λάβει πανεπιστημιακή μόρφωση αποκλειστικά από τη σημερινή πανεπιστημιακή κάστα και τους κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν διαδόχους τους;

Θα διατηρήσει την αξία που έχει, λόγω του μονοπωλιακού του χαρακτήρα, το πτυχίο των ελληνικών ΑΕΙ; Ή ο ευτελισμός του θα είναι τέτοιος, που για κάποια επαγγέλματα στο μέλλον θα ζητείται από την αγορά η κατοχή σοβαρού πτυχίου;

Τα ερωτήματα αυτά έχουν τεθεί βιαστικά, ομολογώ ότι είμαι αρκετά εκνευρισμένος με τη στάση του κόμματος της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης και γράφω μάλλον αυτόματα. Περιμένω από εσάς είτε απαντήσεις, είτε πιο σωστά ερωτήματα.

Αγώνας, αγώνας, αγώνας διαρκείας

... είναι η απάντηση στην Υπουργό Παιδείας.

Και πώς εξειδικεύεται ο αγώνας; Με πορείες, καταλήψεις, εκδηλώσεις διαμαρτυρίας, ακόμη και με καταστροφές. Κατεβαίνουμε στους δρόμους και νομίζουμε ότι κάτι κάνουμε. Ξέρουμε ότι, αν τα πράγματα σκουρήνουν, θα καταφύγουμε στο χώρο του Πανεπιστημίου, όπου δεν μπορεί να μας αγγίξει κανείς. Θυσιάζουμε κυρίως ξένα αγαθά στον "αγώνα" μας αυτόν - τη δυνατότητα των άλλων να μετακινηθούν ή να κάνουν μάθημα (ή να εξετασθούν/ να λάβουν το πτυχίο τους). Αλλά νομίζουμε ότι έτσι αλλάζουμε τον κόσμο - αυτό μας γεμίζει, μας κάνει να νοιώθουμε σπουδαίοι. Ένα άλλο χαρακτηριστικό του "αγώνα" αυτού είναι η μαζικότητα - όχι πως η συμμετοχή στις αγωνιστικές εκδηλώσεις είναι μαζική, αλλά έτσι παρουσιάζεται κι έτσι έχει το νόημά της, συμμετέχουμε στο λαό που ορθώνει το ανάστημά του στην κατεστημένη εξουσία, τον κυρίαρχο λαό που οφείλουν να σέβονται οι κυβερνώντες, συχνά κρυβόμαστε στην ανωνυμία που μπορεί να μας προσφέρει η μάζα (στις σπάνιες, πλέον, περιπτώσεις, που υπάρχει περίπτωση να ζητηθεί ευθύνη για κάποιο αδίκημα που διαπράχθηκε κατά τη διάρκεια των "αγώνων"). Αγώνας χωρίς ουσιαστική προσπάθεια, χωρίς θυσία, χωρίς, έστω, διακινδύνευση, το σπουδαιότερο χωρίς ευθύνη. Από ποιους έχει ζητηθεί ο λόγος για τις καταστροφές υλικών, την ταλαιπωρία που υφίστανται συνάνθρωποί μας, την κατεστραμμένη καριέρα του φοιτητή που δεν μπόρεσε να λάβει εγκαίρως το πτυχίο του.

Υπάρχει όμως κι άλλος αγώνας, ο πραγματικός, αυτός που κάνουν καθημερινά πολλοί άνθρωποι, κάποιοι από αυτούς και αναγνώστες της στήλης. Είναι η προσπάθεια που καταβάλλουν να δώσουν τον καλύτερο εαυτό τους στη δουλειά τους, στις σπουδές τους, στις σχέσεις τους με τους συνανθρώπους τους. Είναι αγώνας, ο οποίος οδηγεί σε καθημερινές εξετάσεις, είτε ακαδημαϊκές, είτε επαγγελματικές, είτε ανθρώπινες. Και έχει αγωνία, η οποία εκτείνεται από την αναζήτηση της ποιότητας της δημιουργίας (και μόνο δευτερευόντως του υψηλού βαθμού) μέχρι την εξασφάλιση του επιουσίου και την πληρωμή των λογαριασμών, την επιβίωση σ' ένα ξένο και, ενίοτε, εχθρικό περιβάλλον, την αντιμετώπιση αντιξοοτήτων αναμενόμενων και αναπάντεχων. Και ο έλεγχος, οι εξετάσεις, πολλές φορές δεν γίνεται από άλλους, αλλά από τους ίδιους τους αγωνιστές - αυτούς που θα χάσουν τον ύπνο τους αν η εργασία δεν ήταν καλή, αν οι πελάτες δεν προσήλθαν, αν ο μισθός δεν αυξήθηκε.

Ίσως κάποιοι από τους αναγνώστες αναγνωρίσουν τον εαυτό τους στους αγωνιστές αυτούς - τους αφιερώνω με απέραντο σεβασμό τη δημοσίευση αυτή. Και τους εύχομαι, όσο πιο δυνατά μπορώ να ευχηθώ, να πραγματοποιήσουν τους στόχους τους.

Ένα πολύ αξιόλογο ιστολόγιο

Έχει χαθεί η τέχνη της γραφής; Έχουν εκλείψει αυτοί που όταν γράφουν ακόμη και πρόζα, ακόμη και κείμενα που αναφέρονται στην καθημερινότητα, καταφέρνουν να κάνουν τους αναγνώστες να νοιώσουν - πώς να το πω; - να αποκτήσουν την αίσθηση ότι διαβάζουν ποίηση, ότι κινούνται σε ένα άλλο επίπεδο, όπου η ομορφιά του κειμένου, η ροή της γλώσσας του συγγραφέα, η επιλογή των λέξεων και των εννοιών τους χαρίζουν ένα αίσθημα ικανοποιήσεως ανεξήγητο; Η απάντηση, όσον με αφορά, είναι πως όχι- σίγουρα εξακολουθούν να υπάρχουν τέτοια κείμενα.

Ωστόσο, πρέπει να ομολογήσω ότι νοιώθω ιδιαιτέρως τυχερός που ένας πολύ αγαπητός φίλος, ο Αλέξανδρος, έχει την ικανότητα να μας χαρίζει τέτοια κείμενα. Διαβάστε τα εδώ. Αν σας αρέσουν, και θέλετε να του ζητήσετε να γράφει πιο συχνά, στείλ'τε μου το σχετικό σχόλιο - μετά πολλής χαράς θα του το προωθήσω.

Η Οργάνωση για την Ανασυγκρότηση του ΚΚΕ και το άρθρο 16

Διαβάστε αυτή την καταπληκτική ανάλυση! Δεν υιοθετώ τα όσα αναφέρει σχετικά με την πάλη των τάξεων, αλλά πραγματικά λέει κάποια πράγματα με τ' όνομά τους.

Οι καταλήψεις και η νομιμότητα

Αφού, λέει, η κατάληψη γίνεται με απόφαση της συνέλευσης των φοιτητών, ουδείς φοιτητής δικαιούται να ζητήσει να προσέλθει για μάθημα ή για εξέταση. Γίνεται, μάλιστα, συζήτηση για το αν οι συνελεύσεις που αποφασίζουν για τις καταλήψεις συγκαλούνται κανονικά, έχουν απαρτία κ.λπ. (καθώς είναι γνωστή η τακτική κάποιων παρατάξεων να "κηρύσσουν" αυτοβούλως συνελεύσεις κάθε ημέρα, μέχρι να βρεθεί μια, η οποία θα ψηφίσει για κατάληψη). Δηλαδή εάν η πλειοψηφία των φοιτητών αποφασίσει, με νόμιμη σύγκληση της συνελεύσεως του αντίστοιχου συλλόγου φοιτητών, να γίνει κατάληψη, η κατάληψη νομιμοποιείται.

Αυτή η συζήτηση (περί νομίμων και παρανόμων συγκλήσεων, απαρτίας κ.λπ.) είναι εντελώς εκτός θέματος. Η κατάληψη δεν μπορεί να γίνει δεκτή, όσοι κι αν την υποστηρίξουν, για μερικούς βασικούς λόγους:
1. Ακαδημαϊκή ελευθερία, την οποία εγγυάται και το Σύνταγμα, σημαίνει ελευθερία να διδάξεις και να διδαχθείς και να ερευνήσεις. Ένα δικαίωμα που κατοχυρώνεται στο Σύνταγμα δεν μπορεί να υπόκειται σε πλειοψηφική έγκριση. Και ένας φοιτητής να θέλει να κάνει μάθημα και ένας καθηγητής να διδάξει, όλες οι πλειοψηφίες του κόσμου δεν μπορούν να του στερήσουν νομίμως αυτό το δικαίωμα.
2. Τα Α.Ε.Ι. είναι αυτοδιοικούμενα και έχουν θεσμούς, οι οποίοι λαμβάνουν αποφάσεις σχετικά με τη λειτουργία τους. Στους θεσμούς αυτούς δεν περιλαμβάνεται η συνέλευση των φοιτητών - ο ρόλος των φοιτητών στη διοίκηση του πανεπιστημίου είναι σημαντικός (ίσως και περισσότερο από όσο χρειάζεται) στο βαθμό που εκλέγουν μεγάλο αριθμό μελών της συγκλήτου του πανεπιστημίου και εκλέκτορες στις αποφάσεις για εκλογές σε κρίσιμα αξιώματα της πανεπιστημιακής αυτοδιοικούμενης κοινότητας.
3. Σε κάθε περίπτωση τα Α.Ε.Ι. είναι δημόσια και λειτουργούν με χρήματα του ελληνικού λαού. Είναι ηθικώς ανομιμοποίητος όποιος θυσιάζει αγαθά που δεν είναι δικά του, αλλά που του τα παραχωρούν άλλοι, προκειμένου να προβάλει τις απόψεις του.
4. Στο κάτω-κάτω οι καταλήψεις συνιστούν ποινικό αδίκημα: η παρεμπόδιση της εισόδου στο πανεπιστήμιο προς όποιον τη δικαιούται συνιστά παράνομη βία. Όσες συνελεύσεις και να γίνουν, όσες πλειοψηφίες κι αν συγκεντρωθούν, ο ποινικός χαρακτήρας μιας τέτοιας ενέργειας δεν εξαλείφεται - και, βέβαια, αποφάσεις που είναι αντίθετες με το νόμο είναι άκυρες.

Πανεπιστημιακό άσυλο - βία στη βία της εξουσίας

Το ζήτημα του πανεπιστημιακού ασύλου, που καθιερώθηκε νομοθετικά με το ν. 1268/1982, έχει επανέλθει στην επικαιρότητα, με αφορμή την όλο και πιο συχνή κατάχρησή του από φοιτητές και εξωπανεπιστημιακούς, η οποία καθίσταται δυνατή και με την ανοχή των πανεπιστημιακών αρχών, στις οποίες ανατίθεται η κρίση για την κατά περίπτωση άρση του.

Η έννοια του πανεπιστημιακού ασύλου, ωστόσο, είναι εξ υπαρχής στρεβλή. Υποτίθεται ότι το πανεπιστημιακό άσυλο (= η απαγόρευση στις αστυνομικές δυνάμεις να επέμβουν αυτοβούλως στο χώρο του πανεπιστημίου, εκτός αν διαπράττονται αδικήματα κατά της ζωής ή κακουργήματα) καθιερώθηκε, προκειμένου να προστατευθεί η ελευθερία της έρευνας, της ακαδημαϊκής συζήτησης και της εκφράσεως γνώμης εντός των ορίων του. Όμως και μόνη ο οριοθέτηση αυτή είναι εντελώς προβληματική: υπονοεί ότι υπάρχουν περιοχές στην ελληνική επικράτεια, στις οποίες δεν επικρατεί πλήρως ελευθερία της εκφράσεως, έστω κι αν καθιερώνεται ρητώς για όλους στο Σύνταγμα - ότι υπάρχει δυνατότητα να επέμβουν οι αστυνομικές δυνάμεις εναντίον νόμιμης εκδηλώσεως κάποιων θεμελιωδών δικαιωμάτων όλων των πολιτών. Αν όντως ίσχυε κάτι τέτοιο, θα παραδεχόμασταν ότι στην Ελλάδα η προστασία της ελευθερίας της γνώμης είναι προβληματική. Δηλαδή αν θέλω να πω κάτι, το οποίο θα δυσαρεστήσει την εξουσία (αλλιώς γιατί να στείλει την αστυνομία να μ' εμποδίσει;), πρέπει να εισέλθω στο χώρο του πανεπιστημίου, αλλιώς κινδυνεύω;

Αντιθέτως, ένα από τα βασικά καθήκοντα της αστυνομίας είναι να διασφαλίζει, μεταξύ των άλλων, στους πολίτες τη δυνατότητα να ασκήσουν τα συνταγματικά τους δικαιώματα, χωρίς να μπορεί να τους παρεμποδίσει διά της βίας κάποιος που διαφωνεί - το κράτος έχει το μονοπώλιο της νόμιμης ασκήσεως βίας. Με άλλα λόγια, αν πω κάτι που δεν είναι δημοφιλές, δεν μπορεί οποιοσδήποτε διαφωνεί να κινηθεί εναντίον μου και να ασκήσει βία διότι με προστατεύουν οι κρατικοί μηχανισμοί, μεταξύ των οποίων και η αστυνομία, η οποία και οφείλει να επέμβει αν την καλέσω σε μια τέτοια περίπτωση.

Κοντολογίς, είτε υπάρχει είτε δεν υπάρχει άσυλο, κανείς δεν έχει το δικαίωμα να εμποδίσει κάποιον είτε να προχωρήσει με την επιστημονική του έρευνα, είτε να διατυπώσει δημοσίως τις απόψεις του, όσο δημοφιλείς ή όχι είναι. Η απουσία της αστυνομίας δεν έχει προσθέσει κάτι στην (ούτως ή άλλως καρκινοβατούσα, σε γενικές γραμμές, στα ελληνικά πανεπιστήμια) επιστημονική έρευνα ή τον ελεύθερο διάλογο. Αντιθέτως, σε αρκετές περιπτώσεις η έρευνα αυτή έχει εμποδισθεί, είτε διά της καταστροφής μηχανημάτων (αγορασμένων με χρήματα του δημοσίου ταμείου, δηλαδή εξόδοις των φορολογουμένων) είτε διά της παρεμποδίσεως, μέσω των καταλήψεων, του μαθήματος ή της λειτουργίας των πανεπιστημιακών τμημάτων είτε με άλλες μορφής ασκήσεως βίας.

Όσοι παρεμποδίζουν την έρευνα, την ελεύθερη έκφραση γνώμης κ.λπ. με τη βία κάνουν κάτι τέτοιο εκ του ασφαλούς, αφού ο κρατικός μηχανισμός δεν μπορεί να επέμβει. Αποτέλεσμα αυτού του φαινομένου είναι ότι στο πανεπιστημιακό άσυλο, ελλείψει δυνατότητας επεμβάσεως των αστυνομικών δυνάμεων, μπορεί να επιβληθεί οποιοσδήποτε είναι διατεθειμένος να ασκήσει περισσότερη ή χειρότερης μορφής βία. Να μην επεκταθούμε στην πλήρη κατάργηση ακόμη και των προσχημάτων από αναρχικούς, οπαδούς αθλητικών ομάδων κ.λπ., οι οποίοι συγκρούονται με την αστυνομία και, καταδιωκόμενοι, εισέρχονται στους χώρους του πανεπιστημίου, όπου και βρίσκουν ασυλία, εν ονόματι της ελευθερίας της ακαδημαϊκής έρευνας.

Βέβαια, πολλοί θα πουν, ο νόμος παρέχει τους μηχανισμούς για να αποτραπούν τέτοιες καταχρήσεις (επιτροπές ασύλου κ.λπ.), απλώς "δε λειτουργούν σωστά" (όπως όλα τα αποτυχημένα συστήματα, από τον υπαρκτό σοσιαλισμό μέχρι την κρατική Ολυμπιακή αεροπορία, για τα οποία πάντοτε διατυπώνεται η άποψη ότι θα διορθωθούν από μια πιο φωτισμένη κυβέρνηση/ διοίκηση). Δηλαδή όταν καταστρέφεται περιουσία του ελληνικού λαού (ακόμη και ιδιωτική περιουσία, όπως τα αυτοκίνητα που τυχαίνει να είναι σταθμευμένα στο χώρο του πανεπιστημίου), όταν πολλοί καθηγητές και φοιτητές παρεμποδίζονται να προσέλθουν και να κάνουν μάθημα, όταν καταδιωκόμενοι οπαδοί ποδοσφαιρικών ομάδων καταφεύγουν στο χώρο του πανεπιστημίου, αφού τον έχουν χρησιμοποιήσει και ως χώρο εφόρμησης (όπως έγινε πρόσφατα με την καταστροφή του Μουσείου Αθλητισμού), εναπόκειται στην πλήρη διακριτική ευχέρεια (καθώς δεν υπάρχει κάποιας μορφής έλεγχος στις αποφάσεις τους) των μελών που απαρτίζουν την επιτροπή ασύλου να κρίνουν εάν επιτρέπεται να επέμβει η αστυνομία και να εμποδίσει τη διάπραξη ποινικών αδικημάτων; Ή, αλλιώς, εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια κάποιων προσώπων (όποια κι αν είναι αυτά) η εφαρμογή των νόμων της Ελληνικής Πολιτείας στο χώρο του Πανεπιστημίου;

Ας σκεφθούμε πώς θα είναι η κατάσταση εάν τυχόν καταργηθεί το πανεπιστημιακό άσυλο. Ποιας προστασίας θα στερηθεί η ακαδημαϊκή κοινότητα; Της προστασίας απέναντι σε πράξεις αυθαιρεσίας εκ μέρους των αστυνομικών δυνάμεων; Μα η προστασία αυτή παρέχεται σε όλους τους πολίτες από το Σύνταγμα και μια σειρά από νόμους, οι οποίοι ορίζουν ότι δεν μπορεί να επέμβει αυθαίρετα η αστυνομική δύναμη, εάν δεν διαπράττεται ή έχει διαπραχθεί ποινικώς κολάσιμο αδίκημα. Εξ αντιδιαστολής προκύπτει για ποιους λειτουργεί το πανεπιστημιακό "άσυλο" και γιατί πρέπει να καταργηθεί αμέσως και χωρίς όρους.

Ο Τάκις Ζιώγας και το αμερικανικό όνειρο

Η παρούσα καταχώρηση είναι αφιερωμένη εξ ολοκλήρου στον αγαπητό φίλο Τάκι Ζιώγα (του οποίου το πρωινό μας είχε απασχολήσει άλλη φορά).

Ο Τάκις (κατά κόσμον Ιωάννης) Ζιώγας είναι, για όσους τυχόν δεν τον ξέρουν, πτυχιούχος της Κλασσικής Φιλολογίας του Α.Π.Θ. (Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Φιλολογίας) και κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδικεύσεως από το ίδιο πανεπιστήμιο. Επίσης είναι διπλωματούχος στο Βιολί από το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης. Αυτή τη στιγμή βρίσκεται στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο περίφημο Πανεπιστήμιο Cornell, όπου και ετοιμάζεται να ξεκινήσει την εκπόνηση της διδακτορικής του διατριβής (μέχρι τώρα έκανε όλα τα υποχρεωτικά μαθήματα, τα οποία προαπαιτούμενα για τη συγγραφή της διατριβής).

Η επιλογή του Cornell έγινε από τον ίδιο τον Τάκι Ζιώγα, καθώς το βιογραφικό του, οι εργασίες που παρουσίασε αλλά και η άριστη εντύπωση που έκανε στους καθηγητές των Πανεπιστημίων που του πήραν συνέντευξη, είχαν ως αποτέλεσμα να του γίνουν προσφορές και από το Cambridge, το πανεπιστήμιο του Wisconsin και άλλα πανεπιστήμια με διάσημα τμήματα Κλασσικών Σπουδών.

Το αποτέλεσμα της σκληρής και συστηματικής του δουλειάς ήταν να μπορέσει να συνεχίσει τις σπουδές του στο πανεπιστήμιο της επιλογής του και να ανοίγεται μπροστά του λαμπρή ακαδημαϊκή καριέρα. Το "αμερικανικό όνειρο", που βασίζεται στην υπόθεση ότι, αν δουλέψεις, θα κερδίσεις και ανάλογα, βρίσκει στον Τάκι Ζιώγα την επιβεβαίωσή του.

Οι φίλοι του στην Ελλάδα και στο εξωτερικό τον παραδεχόμαστε, τον χαιρόμαστε και του ευχόμαστε, μέσα από την καρδιά μας, να συνεχίσει τις επιτυχίες του, να τον καμαρώσουμε σε σπουδαίες ακαδημαϊκές θέσεις και να εξακολουθήσει να επιβραβεύεται η άοκνη προσπάθειά του.

Στατιστική

Πιστοί αναγνώστες αυτού του ηλεκτρονικού ημερολογίου! Αν θέλετε να δείξετε την παρουσία σας, απλώς στείλ' τε ένα σχολιάκι. Θα είναι ευπρόσδεκτο, ό,τι περιεχόμενο και νάχει.

Μεταφορά στο νέο Blogger

Αυτή είναι η πρώτη δημοσίευση από το νέο Blogger. Στους αναγνώστες, που τους έλειψαν οι δημοσιεύσεις μου, υπόσχομαι να προσπαθήσω (και όχι να επιτύχω!) να είμαι πιο συνεπής στις μελλοντικές καταγραφές. Να στείλω τους χαιρετισμούς μου στον Αλέξανδρο, ο οποίος διαπρέπει στο Βερολίνο. Μιλήσαμε πριν από λίγο στο τηλέφωνο και χάρηκα πάρα πολύ που τον άκουσα.