Πανεπιστημιακό άσυλο - βία στη βία της εξουσίας

Το ζήτημα του πανεπιστημιακού ασύλου, που καθιερώθηκε νομοθετικά με το ν. 1268/1982, έχει επανέλθει στην επικαιρότητα, με αφορμή την όλο και πιο συχνή κατάχρησή του από φοιτητές και εξωπανεπιστημιακούς, η οποία καθίσταται δυνατή και με την ανοχή των πανεπιστημιακών αρχών, στις οποίες ανατίθεται η κρίση για την κατά περίπτωση άρση του.

Η έννοια του πανεπιστημιακού ασύλου, ωστόσο, είναι εξ υπαρχής στρεβλή. Υποτίθεται ότι το πανεπιστημιακό άσυλο (= η απαγόρευση στις αστυνομικές δυνάμεις να επέμβουν αυτοβούλως στο χώρο του πανεπιστημίου, εκτός αν διαπράττονται αδικήματα κατά της ζωής ή κακουργήματα) καθιερώθηκε, προκειμένου να προστατευθεί η ελευθερία της έρευνας, της ακαδημαϊκής συζήτησης και της εκφράσεως γνώμης εντός των ορίων του. Όμως και μόνη ο οριοθέτηση αυτή είναι εντελώς προβληματική: υπονοεί ότι υπάρχουν περιοχές στην ελληνική επικράτεια, στις οποίες δεν επικρατεί πλήρως ελευθερία της εκφράσεως, έστω κι αν καθιερώνεται ρητώς για όλους στο Σύνταγμα - ότι υπάρχει δυνατότητα να επέμβουν οι αστυνομικές δυνάμεις εναντίον νόμιμης εκδηλώσεως κάποιων θεμελιωδών δικαιωμάτων όλων των πολιτών. Αν όντως ίσχυε κάτι τέτοιο, θα παραδεχόμασταν ότι στην Ελλάδα η προστασία της ελευθερίας της γνώμης είναι προβληματική. Δηλαδή αν θέλω να πω κάτι, το οποίο θα δυσαρεστήσει την εξουσία (αλλιώς γιατί να στείλει την αστυνομία να μ' εμποδίσει;), πρέπει να εισέλθω στο χώρο του πανεπιστημίου, αλλιώς κινδυνεύω;

Αντιθέτως, ένα από τα βασικά καθήκοντα της αστυνομίας είναι να διασφαλίζει, μεταξύ των άλλων, στους πολίτες τη δυνατότητα να ασκήσουν τα συνταγματικά τους δικαιώματα, χωρίς να μπορεί να τους παρεμποδίσει διά της βίας κάποιος που διαφωνεί - το κράτος έχει το μονοπώλιο της νόμιμης ασκήσεως βίας. Με άλλα λόγια, αν πω κάτι που δεν είναι δημοφιλές, δεν μπορεί οποιοσδήποτε διαφωνεί να κινηθεί εναντίον μου και να ασκήσει βία διότι με προστατεύουν οι κρατικοί μηχανισμοί, μεταξύ των οποίων και η αστυνομία, η οποία και οφείλει να επέμβει αν την καλέσω σε μια τέτοια περίπτωση.

Κοντολογίς, είτε υπάρχει είτε δεν υπάρχει άσυλο, κανείς δεν έχει το δικαίωμα να εμποδίσει κάποιον είτε να προχωρήσει με την επιστημονική του έρευνα, είτε να διατυπώσει δημοσίως τις απόψεις του, όσο δημοφιλείς ή όχι είναι. Η απουσία της αστυνομίας δεν έχει προσθέσει κάτι στην (ούτως ή άλλως καρκινοβατούσα, σε γενικές γραμμές, στα ελληνικά πανεπιστήμια) επιστημονική έρευνα ή τον ελεύθερο διάλογο. Αντιθέτως, σε αρκετές περιπτώσεις η έρευνα αυτή έχει εμποδισθεί, είτε διά της καταστροφής μηχανημάτων (αγορασμένων με χρήματα του δημοσίου ταμείου, δηλαδή εξόδοις των φορολογουμένων) είτε διά της παρεμποδίσεως, μέσω των καταλήψεων, του μαθήματος ή της λειτουργίας των πανεπιστημιακών τμημάτων είτε με άλλες μορφής ασκήσεως βίας.

Όσοι παρεμποδίζουν την έρευνα, την ελεύθερη έκφραση γνώμης κ.λπ. με τη βία κάνουν κάτι τέτοιο εκ του ασφαλούς, αφού ο κρατικός μηχανισμός δεν μπορεί να επέμβει. Αποτέλεσμα αυτού του φαινομένου είναι ότι στο πανεπιστημιακό άσυλο, ελλείψει δυνατότητας επεμβάσεως των αστυνομικών δυνάμεων, μπορεί να επιβληθεί οποιοσδήποτε είναι διατεθειμένος να ασκήσει περισσότερη ή χειρότερης μορφής βία. Να μην επεκταθούμε στην πλήρη κατάργηση ακόμη και των προσχημάτων από αναρχικούς, οπαδούς αθλητικών ομάδων κ.λπ., οι οποίοι συγκρούονται με την αστυνομία και, καταδιωκόμενοι, εισέρχονται στους χώρους του πανεπιστημίου, όπου και βρίσκουν ασυλία, εν ονόματι της ελευθερίας της ακαδημαϊκής έρευνας.

Βέβαια, πολλοί θα πουν, ο νόμος παρέχει τους μηχανισμούς για να αποτραπούν τέτοιες καταχρήσεις (επιτροπές ασύλου κ.λπ.), απλώς "δε λειτουργούν σωστά" (όπως όλα τα αποτυχημένα συστήματα, από τον υπαρκτό σοσιαλισμό μέχρι την κρατική Ολυμπιακή αεροπορία, για τα οποία πάντοτε διατυπώνεται η άποψη ότι θα διορθωθούν από μια πιο φωτισμένη κυβέρνηση/ διοίκηση). Δηλαδή όταν καταστρέφεται περιουσία του ελληνικού λαού (ακόμη και ιδιωτική περιουσία, όπως τα αυτοκίνητα που τυχαίνει να είναι σταθμευμένα στο χώρο του πανεπιστημίου), όταν πολλοί καθηγητές και φοιτητές παρεμποδίζονται να προσέλθουν και να κάνουν μάθημα, όταν καταδιωκόμενοι οπαδοί ποδοσφαιρικών ομάδων καταφεύγουν στο χώρο του πανεπιστημίου, αφού τον έχουν χρησιμοποιήσει και ως χώρο εφόρμησης (όπως έγινε πρόσφατα με την καταστροφή του Μουσείου Αθλητισμού), εναπόκειται στην πλήρη διακριτική ευχέρεια (καθώς δεν υπάρχει κάποιας μορφής έλεγχος στις αποφάσεις τους) των μελών που απαρτίζουν την επιτροπή ασύλου να κρίνουν εάν επιτρέπεται να επέμβει η αστυνομία και να εμποδίσει τη διάπραξη ποινικών αδικημάτων; Ή, αλλιώς, εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια κάποιων προσώπων (όποια κι αν είναι αυτά) η εφαρμογή των νόμων της Ελληνικής Πολιτείας στο χώρο του Πανεπιστημίου;

Ας σκεφθούμε πώς θα είναι η κατάσταση εάν τυχόν καταργηθεί το πανεπιστημιακό άσυλο. Ποιας προστασίας θα στερηθεί η ακαδημαϊκή κοινότητα; Της προστασίας απέναντι σε πράξεις αυθαιρεσίας εκ μέρους των αστυνομικών δυνάμεων; Μα η προστασία αυτή παρέχεται σε όλους τους πολίτες από το Σύνταγμα και μια σειρά από νόμους, οι οποίοι ορίζουν ότι δεν μπορεί να επέμβει αυθαίρετα η αστυνομική δύναμη, εάν δεν διαπράττεται ή έχει διαπραχθεί ποινικώς κολάσιμο αδίκημα. Εξ αντιδιαστολής προκύπτει για ποιους λειτουργεί το πανεπιστημιακό "άσυλο" και γιατί πρέπει να καταργηθεί αμέσως και χωρίς όρους.