Επίθεση από τον κ. Δήμου στη Φιλελεύθερη Συμμαχία;

Δυστυχώς οι καθημερινές υποχρεώσεις δεν μου επέτρεψαν να γράψω εγκαίρως για την ίδρυση της "Φιλελεύθερης Συμμαχίας", στην οποία συμμετέχω (αν και δεν είχα τη χαρά να είμαι από τους πραγματικούς πρωτεργάτες). Αλλά φανταζόμουν ότι θα είχα τη δυνατότητα, εν ευθέτω χρόνω, να γράψω κάτι σχετικό. Δυστυχώς κάποιες εξελίξεις με πρόλαβαν.

Ο Νίκος Δήμου δημοσίευσε στο ιστολόγιό του ένα κείμενο, με το οποίο προδικάζει την αποτυχία της Φιλελεύθερης Συμμαχίας. Της αποδίδει σφάλματα κυρίως στον επικοινωνιακό τομέα, επικρίνοντας την ιδρυτική διακήρυξη του κόμματος ως φλύαρη και θεωρώντας ότι ο τρόπος, με τον οποίον προβάλλονται οι θέσεις μας, θα μας απομονώσουν εξ αρχής από την ελληνική κοινωνία, στην οποία απευθυνόμαστε. Έκανε και κάποιες άλλες παρατηρήσεις, όπως ότι είναι προβληματικό που το νέο κόμμα δεν έχει ήδη ηγέτη (στη συνέχεια παρέθεσε κι ένα παλαιότερο κείμενό του σχετικά με τη συμμετοχή του στους "Φιλελευθέρους" και την κατάληξή τους). Το κείμενο αυτό ακολουθήθηκε από άνω των 250 σχόλια (ένα εξ αυτών και δικό μου), στα οποία αναπτύχθηκε πικρία και ένταση μεταξύ των σχολιαστών, υπήρχαν πολλές ειρωνικές, αλλά και ευθέως υβριστικές αναφορές, υπονοούμενα και έντονα απαξιωτική διάθεση από τους γράφοντες. Η αρχή έγινε με κρίσεις (θετικές και αρνητικές) για τους κ.κ. Μάνο και Ανδριανόπουλο και στη συνέχεια για το ποιοι είμαστε εμείς (και ποιος είναι ο κ. Δήμου που μας επικρίνει) και εάν, με τις ενέργειές μας αυτές, τελικώς προωθούμε ή καταβαραθρώνουμε κι άλλο τις φιλελεύθερες ιδέες και την όποια ελπίδα για ένα γνήσιο, φιλελεύθερο κίνημα στην Ελλάδα.

Πολλοί από τους ιδρυτές της Φιλελεύθερης Συμμαχίας θεώρησαν εαυτούς θιγομένους και απήντησαν σε έντονο ύφος, πολλοί άλλοι ανταπαντώντας μας θεώρησαν ψώνια, πριμαντόντες, άσχετους κ.λπ. Διατυπώθηκε, μάλιστα, και το αίτημα να λάβει επίσημη θέση το κόμμα (προφανώς επί του περιεχομένου του κειμένου του κ. Δήμου). Κάπου, μέσα σε όλα αυτά, χάσαμε την μπάλλα. Τι κίνητρα έχει ο κ. Δήμου για να γράψει το κείμενο, τι κίνητρα έχουμε εμείς για να συμμετάσχουμε στην ίδρυση του κόμματος (ένας σχολιαστής, μάλιστα, είπε ότι αποσκοπούμε σε διορισμούς σε δημόσιες θέσεις στο μέλλον), αν είμαστε ονειροπαρμένοι, απόλυτοι, αυταρχικοί, χωρίς επαφή με την κοινωνία κ.ο.κ.

Ας βάλουμε κάποια πράγματα στη θέση τους, πέρα κι έξω από τα σχόλια που έγιναν:

1. Η "Φιλελεύθερη Συμμαχία" είναι ένα καινούργιο κόμμα, το οποίο ιδρύθηκε ως αποτέλεσμα των ανησυχιών κάποιων ανθρώπων. Δεν βγήκαμε ξαφνικά να πούμε ότι αύριο θα αλλάξουμε την Ελλάδα. Έχουμε μέσα μας, όμως, κάποιες ιδέες που μας ενώνουν και κάποιες προτάσεις, που θεωρούμε ότι πρέπει να τεθούν στο δημόσιο διάλογο. Εκτιμήσαμε ότι ο μοναδικός τρόπος να γίνει αυτό ήταν να κάνουμε δικό μας κόμμα, το οποίο να εκφράζει ακριβώς αυτές τις θέσεις.

2. Πιστεύουμε πολύ έντονα στις απόψεις μας - και δεν τις υιοθετήσαμε επιπόλαια. Είμαστε πρόθυμοι να τις υπερασπιζόμαστε και εις θέσιν να επιχειρηματολογούμε υπέρ τους. Για την ορθότητα των περισσοτέρων από αυτές νομίζουμε ότι θα μπορέσουμε να πείσουμε κάθε καλόπιστο συνομιλητή. Όχι επειδή διαθέτουμε κάποιο ανώτερο πνεύμα, ρητορική δεινότητα, διαλεκτική πειθώ, αλλά διότι οι ίδιες ιδέες είναι πολύ δυνατές.

3. Δε βλέπουμε το λόγο να κρυβόμαστε ή να μην είμαστε πλήρως ειλικρινείς. Οι επικοινωνιακές σκοπιμότητες που επικαλείται ο κ. Δήμου στο βασικό του κείμενο και στα μετέπειτα σχόλιά του είναι μια παράμετρος που πρέπει να λαμβάνεται υπ' όψει - ωστόσο, δεν μπορεί σε καμμία περίπτωση να μας οδηγήσουν στο σημείο να κρύβουμε ποιοι είμαστε και τι πρεσβεύουμε. Και, καθώς η ανάγκη της εκφράσεως των πεποιθήσεών μας είναι τόσο έντονη, ακριβώς τέτοιου είδους παραχωρήσεις προς τη σκοπιμότητα αναιρούν το όλο εγχείρημα, του αφαιρούν το βασικό του θεμέλιο.

4. Δεν είμαστε επαγγελματίες πολιτικοί. Αυτό σημαίνει δύο πράγματα - το πρώτο είναι το αυτονόητο, ότι δεν έχουμε σκοπό της ζωής μας να εκλεγούμε βουλευτές ή να καταλάβουμε κάποιο άλλο υψηλό αξίωμα. Το δεύτερο, όμως, που παραγνωρίσθηκε, είναι ότι είμαστε καθημερινοί άνθρωποι, επαγγελματίες, εργαζόμενοι, που δε ζούμε στους γυάλινους πύργους, στους οποίους ζουν οι περισσότεροι που (εκλέγουμε να) μας κυβερνούν. Έχουμε σταθεί με τις ώρες στις ουρές στην Εφορία. Πολλοί από εμάς χρησιμοποιούμε τη δημόσια συγκοινωνία, για να πάμε στην εργασία μας. Έχουμε ανησυχήσει, εάν η δουλειά μας θα πάει τόσο καλά, ώστε να μπορούμε να πληρώσουμε το νοίκι του επαγγελματικού μας χώρου. Όπως είναι αυτονόητο (ή μήπως δεν είναι;), δεν επικαλούμαι κανένα από τα παραπάνω ως προσόν που πρέπει να αναζητηθεί σε πολιτικό/ που μας κάνει καλύτερους πολιτικούς - μακράν εμού λαϊκιστικά υπονοούμενα, ότι, για να κυβερνήσει κάποιος, πρέπει να χρησιμοποιεί το λεωφορείο ή κάτι τέτοιο. Απλώς το αναφέρω, για να δείξω ότι έχουμε επαφή με την πραγματικότητα, ξέρουμε πού κινούμαστε, ξέρουμε ποιες αντιλήψεις και ποια εμπόδια καλούμαστε να ξεπεράσουμε, δεν κινούμαστε στον αέρα.

Στενοχωρήθηκα με την τροπή που πήρε ο διάλογος. Κάποια σχόλια με εκνεύρισαν κι εμένα (όπως ένα που έλεγε ότι η Φιλελεύθερη Συμμαχία είναι μοναδική περίπτωση κόμματος, που διαλύθηκε εξ αιτίας ενός κειμένου σε ιστολόγιο). Ομολογώ επίσης ότι με στενοχώρησε και το ίδιο το κείμενο του κ. Δήμου (ίσως να μην έπρεπε), περιέχει μια απολυτότητα ως προς την άποψή του ότι το κόμμα θα αποτύχει (κι ας βάσει το ερωτηματικό στον τίτλο - έβαλα κι εγώ, το πιάσατε το υπονοούμενο, έτσι;) που, κάπου, μου προκαλεί αρνητικές αντιδράσεις (ίσως αυτό να οφείλεται και στο ότι θα ήθελα να είναι μαζί μας στην προσπάθεια αυτή). Αλλά πρέπει ακόμη και τέτοια κείμενα, αρνητικά για εμάς, να τα βλέπουμε ως αφορμή, ως πρόκληση να πείσουμε κι αυτούς που, μολονότι διαφωνούν με τις μεθόδους μας, αν και συμφωνούν με τις βασικές πολιτικές μας αρχές, να μας στηρίξουν παρ' όλα αυτά.

Εν πάση περιπτώσει, το μόνο που κάναμε ως τώρα ήταν να ιδρύσουμε το κόμμα. Το στοίχημα είναι μπροστά μας. Οφείλουμε να φανούμε αντάξιοι των προσδοκιών που έχουμε οι ίδιοι για τους εαυτούς μας.

Ο "νόμος της αντιπαροχής"

Ένα πολύ σύντομο νομικό σχόλιο (ο γράφων χασοδίκης γαρ) με αφορμή συζήτηση με πελάτη: Έχω βαρεθεί να ακούω ακόμη και από μορφωμένους ανθρώπους ότι ο Καραμανλής (ο πρώτος) κατέστρεψε και "τσιμεντοποίησε" την Ελλαδα με το "νόμο της αντιπαροχής". Η φράση αυτή είναι μια σκέτη μπούρδα, επειδή δεν υπάρχει τέτοιος νόμος.

Τι είναι η "αντιπαροχή"; Ως γενική έννοια σημαίνει το αντάλλαγμα που παίρνει κάποιος σε ανταλλακτική σύμβαση, λ.χ. το τίμημα που λαμβάνει ο πωλητής σε μια σύμβαση πωλήσεως η ο μισθός που λαμβάνει ο εργαζόμενος έναντι της εργασίας που προσφέρει (στα αγγλικά ονομάζεται consideration και αποτελεί απαραίτητο στοιχείο, προκειμένου μια σύμβαση να θεωρείται, κατά τα αγγλοσαξωνικά δίκαια, έγκυρη). Ειδικά στην οικοδομική δραστηριότητα αντιπαροχή είναι τα διαμερίσματα που θα λάβει ο οικοπεδούχος για τον εαυτό του έχοντας αναθέσει σε εργολάβο την ανέγερση οικοδομής στο οικόπεδό του. Είναι η αντιπαροχή που λαμβάνει, επειδή παραχώρησε το οικόπεδο του. Αντί, δηλαδή, ο εργολάβος να αγοράσει το οικόπεδο (με σκοπό να χτίσει οικοδομή) και να πληρώσει χρήματα στον οικοπεδούχο, του παραχωρεί διαμερίσματα ή καταστήματα από την οικοδομή που θα χτίσει.

Η σύμβαση αυτή είναι μια απλή σύμβαση έργου: ο εργολάβος αναλαμβάνει να χτίσει μια οικοδομή. Απλώς, αντί να πληρωθεί κατ' ευθείαν σε χρήμα από τον οικοπεδούχο, θα πουλήσει ο ίδιος κάποια διαμερίσματα (κι ας μην είναι τυπικά δικά του) και θα εισπράξει το τίμημά τους - το λεγόμενο "εργολαβικό αντάλλαγμα" (η αντιπαροχή από την πλευρά του εργολάβου, δηλαδή). Από την πλευρά του, ο οικοπεδούχος παραχωρεί, ουσιαστικά, όλο του το οικόπεδο και λαμβάνει ως αντιπαροχή τα υπόλοιπα διαμερίσματα. Πόσα και ποια διαμερίσματα θα λάβει ο καθένας είναι ζήτημα συμφωνίας.

Η νομοθεσία που διέπει αυτή τη σύμβαση είναι το κοινό συμβατικό δίκαιο. Δεν υπάρχει κάποια ειδική διάταξη που να τη ρυθμίζει. Απλώς, πρέπει να παρατηρηθεί ότι τέτοιες μορφές συμβάσεων έγιναν δυνατές από τότε που καθιερώθηκε στην Ελλάδα ότι μπορεί κάποιος να είναι ιδιοκτήτης χωριστού διαμερίσματος, πράγμα που καθιερώθηκε με νόμο επί κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου του 1929.

Το ότι άνθησε η οικοδομική δραστηριότητα στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη τη δεκαετία του 1950 κι έπειτα (όπως τουλάχιστον λένε οι παλαιότεροι) δεν οφείλεται σε κάποια νομοθετική ρύθμιση, τουλάχιστον όχι στον ανύπαρκτο "νόμο της αντιπαροχής".

Πώς μπορείς να περάσεις καλά την Κυριακή ...

... όταν ακολουθεί μια δύσκολη Δευτέρα; Φαίνεται ότι ο γάμος και τα σχετικά δεν σας κίνησαν το ενδιαφέρον, γι' αυτό θα αφήσω το θέμα για λίγο, με σκοπό να επανέλθω αργότερα, ελπίζω προκλητικότερος. Για σήμερα, ας επανέλθω σ' ένα θέμα που έθιξα στο πρώτο post αυτού του weblog, το θέμα του διαλείμματος (αν κι εκεί διατυπώνεται διαφορετικά, ως απασχόληση το Σάββατο με μια μεταφρασούλα - το ανώνυμο σχόλιο που το ακολουθεί συλλαμβάνει ακόμη καλύτερα την ουσία του). Αλήθεια, εσείς τι καταλαβαίνετε ως "διάλειμμα"; Και είναι κάτι που το έχετε ανάγκη;

Η έννοια του διαλείμματος εμπεριέχει, προφανώς, το στοιχείο της προσωρινής διακοπής μιας δραστηριότητας ή μιας καταστάσεως που έχουν διάρκεια. Η δραστηριότητα αυτή ή η κατάσταση μπορεί να είναι σωματικά ή πνευματικά επίπονη ή, ακόμη, και επώδυνη. Μπορεί η δραστηριότητα καθ' εαυτήν να μην είναι δυσάρεστη, αλλά η διάρκειά της να την καθιστά κουραστική, καθώς μας αποκλείει από άλλες επιδιώξεις. Μπορεί να μας απορροφά εντελώς τη δημιουργικότητα (και συχνά να τη διοχετεύει σε κατευθύνσεις που δε μας πολυενδιαφέρουν) ή, αντιθέτως, να νοιώθουμε ότι στην πραγματικότητα είμαστε εντελώς αδρανείς και δεν δημιουργούμε. Το διάλειμμα είναι η ευκαιρία να αδειάσουμε λίγο, να "φορτίσουμε τις μπαταρίες μας", όπως λένε κάποιοι, να αναπαυθούμε σωματικά ή να ηρεμήσουμε πνευματικά - ή μήπως να ορμήξουμε, έστω και για λίγο, σε μια άλλη δημιουργική δραστηριότητα, η οποία μας κάνει να νοιώθουμε καλά με τον εαυτό μας;

Η αίσθησή μου είναι ότι το διάλειμμα είναι κυρίως πνευματική ανάπαυση και απαλλαγή προσωρινή από πιεστικές έγνοιες. Για κάποιους αυτό επιτυγχάνεται με δραστικά μέσα - ακόμη και με παραισθησιογόνες ουσίες, οι οποίες οδηγούν σε έναν "άλλο" κόσμο το λήπτη τους. Για άλλους, η ίδια η διακοπή της επίπονης δραστηριότητας οδηγεί σε προσωρινή, έστω, γαλήνη. Πολλοί ενισχύουν την αίσθηση του διαλείμματος, το βαθμό που αυτό συνιστά προσωρινή φυγή από κάτι που τους καταπιέζει, με άλλα μέσα, μουσική που τους αρέσει, μια βόλτα στη φύση, με την ανάγνωση ενός ενδιαφέροντος βιβλίου ή την άσκοπη περιπλάνηση στο διαδίκτυο. Νομίζω ότι κοινά στοιχεία σ' όλα αυτά είναι η απομάκρυνση του νου από την κατάσταση που διακόπτεται (κυρίως αναφέρομαι, όπως είναι προφανές, και λόγω προσωπικών βιωμάτων σε διακοπή από πνευματική εργασία). Αλλιώς πιστεύω (τι λέτε εσείς;) ότι μόνη η διακοπή μιας δραστηριότητας δε συνιστά, στην πραγματικότητα, διάλειμμα. Εξ ου και ο σημερινός τίτλος.

Εάν είναι Κυριακή και είτε εξακολουθείς να εργάζεσαι, είτε έχεις στο νου το τι θα επακολουθήσει τη Δευτέρα, πάει χαμένη η ευκαιρία για διάλειμμα. Τουλάχιστον έτσι μου φαίνεται εμένα. Ο πολύ αγαπητός φίλος Takis, στον οποίον αναφέρθηκα σε προηγούμενη δημοσίευση, ίσως να είναι από τους ανθρώπους που μπορούν πολύ καλύτερα να εκτιμήσουν την αξία του διαλείμματος, καθώς οι ακαδημαϊκές του υποχρεώσεις σχεδόν δεν τον αφήνουν να πάρει ανάσα - ειδικά ένα σχόλιο από αυτόν θα ήταν καλοδεχούμενο. Ο φίλος Αλέξανδρος ίσως έχει πιάσει ακόμη περισσότερο το νόημα του "διαλείμματος" με την καταληκτική φράση στην καταχώρησή του, στο ιστολόγιό του (στο οποίο έχω ήδη παραπέμψει), της 14 Σεπτεμβρίου 2006.

Οι νομικές συνέπειες του γάμου

Για να εξετάσουμε το ρόλο της Πολιτείας στο γάμο σήμερα, πρέπει, κατ' αρχήν, να δούμε ποιες συνέπειες νομικές συνέπειες έχει ο γάμος, σύμφωνα με τη νομοθεσία. Αυτό αποτελεί τη βάση για να εξετάσουμε εάν δικαιολογείται μια παρόμοια αντιμετώπιση και σε άλλες, πιο χαλαρές μορφές συμβιώσεως - ήδη, σε μερικές διατάξεις του, ο Αστικός Κώδικας κάνει λόγο για "ελεύθερη ένωση", εννοώντας τη συμβίωση, η οποία εμφανίζει τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της οικογένειας (κοινός "οίκος" - κοινή μέριμνα για τις βιοτικές ανάγκες των συμβιούντων, αλλά και εμφάνισή τους προς τρίτους ως "ζευγάρι"), χωρίς όμως οι συμβιούντες να έχουν τελέσει μεταξύ τους γάμο.

Ο γάμος, λοιπόν, στα πλαίσια του Αστικού Κώδικα, είναι μια σύμβαση. Είναι ιδιαίτερη σύμβαση ως προς το ότι α. έχει υπόσταση, μόνον εφ' όσον τελεσθεί με ένα συγκεκριμένο τύπο (θρησκευτικό ή πολιτικό), ενώ οι περισσότερες συμβάσεις δεν υπόκεινται σε τύπο ή, εν πάση περιπτώσει, η έλλειψη του τύπου μπορεί να θεραπευθεί με κάποιον τρόπο, β. έχει στοιχεία αποκλειστικότητας (απαγορεύεται η διγαμία/ ο δεύτερος γάμος είναι άκυρος), γ. μπορεί να λυθεί μόνο με το θάνατο των συμβαλλομένων ή με αμετάκλητη δικαστική απόφαση (διαζύγιο), ενώ οι περισσότερες διαρκείς συμβάσεις μπορούν να λυθούν με καταγγελία ενός εκ των συμβαλλομένων, δ. ακόμη και η ακύρωσή του επιτρέπεται μόνο στις περιπτώσεις που ορίζει ο νόμος και μόνο με αμετάκλητη δικαστική απόφαση (αμετάκλητη = η δικαστική υπόθεση που έχει περάσει όλα τα στάδια της δικαιοδοσίας, ακόμη και τον Άρειο Πάγο, ή έχει περάσει η προθεσμία για να πάει στον Άρειο Πάγο).

Γεννά δικαιώματα και υποχρεώσεις και δημιουργεί καταστάσεις (όπως η συγγένεια) τόσο κατά τη διάρκειά του, όσο και μετά τη λύση του (είτε με θάνατο, είτε με διαζύγιο). Μεταξύ των συζύγων γεννά αμοιβαία υποχρέωση για συμβίωση και διατροφή, όπως και για λήψη από κοινού των αποφάσεων που αφορούν τη λειτουργία του συζυγικού οίκου. Παράλληλα, παράγει τεκμήριο πατρότητας του τέκνου που γεννήθηκε από παντρεμένους γονείς (ότι, δηλαδή, ο σύζυγος είναι ο πατέρας του). Η υποχρέωση διατροφής μεταξύ των συζύγων μπορεί να γίνει εξαναγκαστή ακόμη και μέσω δικαστικής αποφάσεως, ενώ οι υποχρεώσεις για συμβίωση και για από κοινού λήψη αποφάσεων, εάν παραβιάζονται, γεννούν, ουσιαστικά, δικαίωμα για διαζύγιο, καθώς προκαλούν ισχυρό κλονισμό της έγγαμης σχέσεως. Η υποχρέωση για διατροφή μεταξύ συζύγων υπάρχει, υπό προϋποθέσεις, ακόμη και μετά την έκδοση διαζυγίου.

Πέρα από αυτό, γεννά κληρονομικές αξιώσεις για το σύζυγο που επιζεί του άλλου - κληρονομεί, αν δεν υπάρχει διαθήκη, ένα ποσοστό της κληρονομιαίας περιουσίας (αν υπάρχουν τέκνα το 25%, αν όχι είτε το 50% αν ζουν κι άλλοι συγγενείς - μέχρι πρώτοι εξάδελφοι του κληρονομουμένου, είτε όλη την περιουσία, εάν δεν υπάρχει άλλος συγγενής), ενώ δικαιούται, σε κάθε περίπτωση (εκτός εάν έχει αποκληρωθεί), νόμιμη μοίρα επί της κληρονομιαίας περιουσίας. Ο επιζών σύζυγος, επιπλέον, λαμβάνει το λεγόμενο "εξαίρετο", δηλαδή την οικοσκευή που χρησιμοποιούσε με τον αποθανόντα σύζυγο για τις οικογενειακές τους ανάγκες (κουζίνες, έπιπλα, μαχαιροπήρουνα κ.λπ.).

Για τους παντρεμένους υπάρχουν και ιδιαίτερες μισθολογικές, φορολογικές και ασφαλιστικές ρυθμίσεις. Οι παντρεμένοι εργαζόμενοι δικαιούνται επίδομα γάμου. Οι σύζυγοι υποβάλλουν από κοινού δήλωση φορολογίας εισοδήματος. Εάν πεθάνει ένας σύζυγος που παίρνει σύνταξη, αυτή μεταβαίνει κατά ένα ποσοστό (συνήθως κατά 70%) στο σύζυγου που επιζεί, εφ' όσον ο τελευταίος δε λαμβάνει άλλη σύνταξη. Επίσης, παντρεμένοι δημόσιοι υπάλληλοι δικαιούνται να λαμβάνουν κοινές μεταθέσεις.

Αυτές είναι οι βασικές ρυθμίσεις που μούρχονται στο νου αυτή τη στιγμή, οι οποίες διαφοροποιούν νομικά τους παντρεμένους από τους ανύπαντρους. Κάποιες πολύ ειδικές ρυθμίσεις, όπως στο δίκαιο της υιοθεσίας ή της τεχνητής γονιμοποίησης, νομίζω ότι δεν αξίζει τον κόπο να αναφερθούν. Αξίζει τον κόπο να αναρωτηθούμε ποιοι λόγοι οδήγησαν σ' αυτές τις διαφοροποιήσεις. Προφανώς η μέριμνα του νομοθέτη να ενισχύσει την οικογένεια, κατά κύριο λόγο. Αλλά να ενισχύσει την οικογένεια και το γάμο ως τι; Ως μια τυπική δικαιοπραξία; Ως μια προσπάθεια δύο ανθρώπων να ζήσουν από κοινού; Ως η αρχή μιας οικογένειας; Ως μια προσπάθεια, η οποία θα έχει, τουλάχιστον, κάποια διάρκεια, καθώς θεμελιώνεται σε μια ισχυρή νομική δέσμευση; Ως θρησκευτικό μυστήριο;

Αν αρχίσουμε να απαντούμε σε αυτά τα ερωτήματα, θα μπορέσουμε πιο εύκολα να καταλήξουμε σε παρατηρήσεις για τη δυνατότητα επεκτάσεως των "προνομίων" αυτών του γάμου και σε άλλες, ενδεχομένως, μορφές συμβιώσεως. Παράλληλα, θα γινει πιο ξεκάθαρη η αιτιολόγηση της εμπλοκής της Πολιτείας ή των θρησκευτικών λειτουργών στην επικύρωση του γάμου. Η θεώρηση αυτή δεν έχει καμμία σχέση με τη μυστηριακή φύση του γάμου, όπως την αντιλαμβάνεται η Ορθόδοξη Εκκλησία, φυσικά. Η θέση της Πολιτείας για τον τυπικό τρόπο τελέσεως του γάμου-σύμβαση δεν πρέπει να επηρεάσει την τέλεση του γάμου-μυστήριο.

Όλα του γάμου δύσκολα - εισαγωγή

Ελπίζω ότι θα μου συγχωρεθεί η διαρκής αλλαγή θεμάτων συζήτησης. Αφορμή για το θέμα αυτό δεν είναι ο πρόσφατος γάμος του γνωστού και πολύ αγαπητού σε όλους μας Lactanis, αλλά μια συζήτηση που είχα με ένα φίλο πριν από λίγα λεπτά. Η συζήτηση ξεκίνησε εξ αφορμής της αξιώσεως που παρέχεται στην Αμερική για palimony, ήτοι για διατροφή μεταξύ προσώπων που έχουν συμβιώσει για αρκετά μεγάλο διάστημα, αν και δεν έχουν παντρευτεί μεταξύ τους. Από εκεί η συζήτηση κάπου ξέφυγε και μιλήσαμε για το αν πρέπει να καθιερωθεί ως υποχρεωτικός τρόπος τελέσεως του γάμου ο πολιτικός τύπος στην Ελλάδα. Όπως ξέρετε, στην Ελλάδα μπορεί σήμερα να παντρευτεί κανείς είτε με θρησκευτικό, είτε με πολιτικό τύπο - και οι δύο τύποι γάμου είναι εξ ίσου έγκυροι ως προς την Πολιτεία.

Το βασικό ερώτημα, που θα μπορούσαμε, αν θέλετε, να συζητήσουμε, είναι: είναι σωστό η τέλεση του μυστηρίου του γάμου από Ιερέα της Ορθόδοξης Εκκλησίας (ή τον αντίστοιχο θρησκευτικό λειτουργό άλλων δογμάτων ή θρησκειών) να έχει και συνέπειες καθαρά αστικής φύσεως, πέρα από τις πνευματικές, στα πλαίσια της θρησκείας, όπου γίνεται;

Από εκεί και πέρα: ποιος είναι ο χαρακτήρας του γάμου; Είναι ενιαίος; Έχει διαφορετική λειτουργία στα πλαίσια της κοινωνικής συμβίωσης, σε σχέση με τη μυστηριακή του φύση στην Ορθόδοξη Εκκλησία ή τον όποιο χαρακτήρα λαμβάνει (που δεν γνωρίζω) σε άλλες θρησκείες;

Πιστεύετε ότι δικαιολογείται η προστασία της οικογένειας στην "παραδοσιακή" της μορφή; Και η προστασία αυτή τι μορφές μπορεί να λάβει; (από κοινές μεταθέσεις στους συζευγμένους δημοσίους υπαλλήλους μέχρι κληρονομικά δικαιώματα μέχρι δικαιώματα διατροφής). Πιστεύετε ότι δικαιολογείται να προστατεύεται μια πιο χαλαρή μορφή συμβιώσεως (ενδεχομένως και μεταξύ προσώπων του ιδίου φύλου); Σε επόμενο post θα παραθέσω κάποιες δικές μου βασικές σκέψεις.

Οικονομική ανάλυση του Δικαίου

Απόψε έγινε μια πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση στο κτήριο του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης με θέμα την οικονομική ανάλυση του δικαίου. Πρόκειται για τη χρήση της οικονομικής επιστήμης (νοουμένης ως επιστήμης που μελετά πρωτίστως την ανθρώπινη συμπεριφορά) ως εργαλείου το οποίο θα προβλέπει τις συνέπειες μιας νομοθετικής ρυθμίσεως ή μιας ερμηνευτικής προσεγγίσεως. Το άρθρο του Steve Jobs, προς το οποίο γίνεται παραπομπή στο προηγούμενο post, αξιοποιεί ακριβώς μιαν υποτυπώδη οικονομική ανάλυση για να προβλέψει τις συνέπειες της συμπεριφοράς των μεγάλων δισκογραφικών εταιρειών. Σκεφθείτε να γινόταν παρόμοια ανάλυση κάθε φορά που έπρεπε η Βουλή μας να ψηφίσει κάποιον καινούργιο νόμο.

Προσέξτε την εξής παρανόηση: με την έννοια "οικονομική" ανάλυση του δικαίου δεν εννοούμε μόνο την πρόβλεψη των οικονομικών συνεπειών μιας νομοθεσίας, καθώς αναγνωρίζεται ότι κίνητρο των ανθρώπων δεν είναι μόνον το υλικό κέρδος. Αντιθέτως, ο άνθρωπος υπολαμβάνεται ως ορθολογικό ον, υπό την έννοια ότι θα χρησιμοποιήσει κατά το βέλτιστο δυνατό τρόπο τις ευκαιρίες που του παρέχονται, προκειμένου να επιτύχει στόχους που ο ίδιος ορίζει (καθώς ο ίδιος καθορίζει τι σημαίνει γι' αυτόν ευτυχία). Διαβάστε το πιο πρόσφατο post στο ιστολόγιο του Αλεξάνδρου, που, κατά σύμπτωση, δημοσιεύθηκε επίσης σήμερα, για να δείτε ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα μη-χρηματικού κινήτρου.

Η συζήτηση για την ιδιοκτησία επί των προϊόντων της διανοίας, η οποία άνοιξε και με ένα πολύ ενδιαφέρον σχόλιο, με εξίσου ενδιαφέρουσα παραπομπή, από τον alexandros (όχι, δεν είναι ο παραπάνω Αλέξανδρος), νομίζω ότι μπορεί να κινηθεί στη βάση της οικονομικής ανάλυσης του δικαίου.

Πνευματική και βιομηχανική ιδιοκτησία

Τα ζητήματα της πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας παρουσιάζουν πολύ ενδιαφέροντες προβληματισμούς - από την ίδια την ανάγκη για την ύπαρξη των παραπάνω εννοιών (πρέπει να αναγνωρίζονται δικαιώματα επί των προϊόντων της διανοίας και σε ποιο βαθμό;) μέχρι τους τρόπους προστασίας τους. Πρόκειται για ζητήματα που θάθελα να θίξω στο ιστολόγιο αυτό. Για "ζέσταμα" ένα άρθρο του Steve Jobs, επικεφαλής της Apple, που πραγματεύεται το αίτημα για κατάργηση των προγραμμάτων προστασίας της μουσικής που διανέμεται μέσω του I-tunes store. Τα σχόλια και οι παρατηρήσεις σας θα ορίσουν εν πολλοίς και την κατεύθυνση των posts που θα ακολουθήσουν.

Τελικά ποιος κερδίζει από τη μη αναθεώρηση του άρθρου 16;

Το ΠΑ.ΣΟ.Κ. τελικώς αποφάσισε να αποχωρήσει από τη διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος. Άτακτη υποχώρηση ενώπιον των πιέσεων των πιο οπισθοδρομικών του στοιχείων και των εκφραστών των οργανωμένων συντεχνιών. Έτσι, φαίνεται ότι η αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος μάλλον μετατίθεται για την επόμενη συνταγματική αναθεώρηση (καθώς είναι μάλλον ανέφικτο η Βουλή που θα προκύψει μετά τις επόμενες εκλογές να συμφωνήσει σε κείμενο για το αναθεωρημένο άρθρο με πλειοψηφία άνω των 180 βουλευτών). Ωραία, λοιπόν, το άρθρο 16 του Συντάγματος, στο βαθμό που ορίζει ότι: "Η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται", παραμένει. Διερωτηθήκαμε, όμως, ποιος έχει να κερδίσει από την παραμονή αυτής της διατύπωσης;

Κερδίζει το καθηγητικό κατεστημένο, που θα εξακολουθήσει να επιλέγει μεταξύ των "ευνοουμένων" του πάσης μορφής τα πρόσωπα που θα στελεχώνουν, ως μέλη ΔΕΠ, τα ΑΕΙ, ή οι νέοι επιστήμονες που, ανεξαρτήτως των ακαδημαϊκών επιδόσεών τους, δεν έχουν την παραμικρή προοπτική ακαδημαϊκής καριέρας; Θα κερδίσουν όσοι επιθυμούν πανεπιστήμια που να αξιολογούνται ή αυτοί που θέλουν να τα κρατήσουν φέουδο και προσωπικό κτήμα, στηριζόμενοι στα χρήματα που τους παρέχει ο ελληνικός λαός;

Κερδίζουν οι πλούσιοι που, αν δεν περάσουν στα ελληνικά ΑΕΙ, θα καταφύγουν στο εξωτερικό και θα πάρουν πτυχίο εκεί ή οι φτωχοί, που δεν έχουν τη δυνατότητα; Επίσης, όσοι έχουν την οικονομική ευχέρεια να πληρώσουν φροντιστήρια για την εισαγωγή σε ΑΕΙ ή όχι;

Θα κερδίσει συνολικά ο φοιτητικός πληθυσμός, ο οποίος θα μπορεί να λάβει πανεπιστημιακή μόρφωση αποκλειστικά από τη σημερινή πανεπιστημιακή κάστα και τους κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν διαδόχους τους;

Θα διατηρήσει την αξία που έχει, λόγω του μονοπωλιακού του χαρακτήρα, το πτυχίο των ελληνικών ΑΕΙ; Ή ο ευτελισμός του θα είναι τέτοιος, που για κάποια επαγγέλματα στο μέλλον θα ζητείται από την αγορά η κατοχή σοβαρού πτυχίου;

Τα ερωτήματα αυτά έχουν τεθεί βιαστικά, ομολογώ ότι είμαι αρκετά εκνευρισμένος με τη στάση του κόμματος της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης και γράφω μάλλον αυτόματα. Περιμένω από εσάς είτε απαντήσεις, είτε πιο σωστά ερωτήματα.